Bàn Luận Chuyện Thiên Cổ

Không sai, không riêng gì vua chúa, mà phàm là giai cấp lãnh đạo là phải có tham vọng, phải mưu đồ sâu xa. Ấy mà sử xưa lưu truyền câu "Mưu đồ bá vương". Thời loạn, binh lửa liên miên, trăm họ cùng đuổi hươu, ai gặp vận người ấy được. Thời bình, không có Tây chinh Nam phạt, không có nội loạn, muốn mưu đồ bá vương thì phải làm sao ? Cũng không ngoài việc tranh quyền đoạt lợi, ngấm ngầm tích lương luyện quân, gây ra hiềm khích ly gián. Trời không giông bão thì chính tay ta làm nên giông bão, chuyện thiên hạ há phải chỉ do trời ?

Lại nhân nói đến tham vọng, thì cũng phải nhắc rằng, tự cổ chí kim tham vọng có bao nhiêu người ? Túi tham con người là vô đáy, há chỉ hạng như Hạng Vũ, Tào Tháo mới có tham vọng ? Đến bậc hiền nhân như Cơ Xương, Lý Thế Dân lại chẳng có tham vọng sao ? Suy cho cùng, tham vọng cũng chỉ là biến tướng từ cái mộng mơ lãng mạn của bậc thi nhân, nhuốm thêm chút hương nồng của rượu và chút huyết sắc mà thành. Cho nên, phàm muốn mưu việc lớn, không có tham vọng là không được. Không chỉ cổ nhân mà ngay cả các nhà tâm lý học ngày nay cũng đúc kết ra được rằng không có lòng mong muốn mãnh liệt thì khó thành công. Điều này là không sai.

Còn về cái tầm nhìn, nói cho đúng là có con mắt nhìn thấu đáo đại cục, không khoan nhặt tiểu tiết, thì quả là bậc minh quân nên có. Như Bị, tuy văn tài võ lược đều kém, nhưng có con mắt "biệt nhỡn liên tài", lại thêm cái vẻ ngoài dễ thu phục nhân tâm, cho nên dưới trướng Bị toàn là tướng tài. Xét về thuộc hạ, thì rõ ràng từ sớm Tây Thục đã vượt xa Đông Ngô và Ngụy. Thế nhưng Bị vẫn lận đận mãi đến ngoài 50 mới gây dựng được cơ đồ. Nếu nói theo game là đã có level cao, đồ khủng, nhưng đi PK vẫn thua là tại sao ? Là vì người chơi "gà". Ở đây chỉ rõ cái sự bất tài của Bị. Có tầm nhìn là một chuyện. Vận dụng cái tầm nhìn đó là chuyện khác.

Lại quay sang chuyện tướng thiên mệnh. Trong quyển Tam Quốc Diễn Nghĩa đoạn tả Lưu Bị như sau "Tướng cách phi phàm, tay dài như vượn, mặt vuông hiền hòa, khoái lạc song châu tai rộng và dài như tướng Phật". Xét theo tiêu chuẩn người mẫu 2010 thì người như Bị rất dễ bị lầm là Tarzan, hay bét ra là Chí Phèo, thế nhưng ở thời nhà Hán thì tướng như Bị mới là cốt cách phi phàm "Nhân Trung Long Tướng". Không riêng gì Tam Quốc, mà cả đến như Thủy Hử, khi miêu tả về Tống Giang, tác giả cũng có những đoạn hơi phi lý, nhưng chung quy cũng là để đề cao cái sự phi phàm, xuất chúng của họ. Cũng ví như thời nay, nhìn một nhân tài trong một đám đông, thuyết của Đông Phương học hay dùng khái niệm "khí" để phân biệt người tài và số còn lại. Tưởng cũng có cơ sở.

Còn việc có tướng đế vương là làm đế vương, chưa chắc. Lên ngôi đại bảo phải có tướng đế vương mới giữ được ngôi, nhưng còn có tướng đế vương mà là minh quân thì chưa chắc. Cái gương Lưu Thiện Á Đẩu còn rành rành ra đó. Lại còn như Tôn Kiên, khí chất ngời ngời, lại được trời trao ngọc tỷ, thế nhưng không có lòng người - nhân hòa, nên rốt cuộc chết yểu. Do vậy, việc sử xưa truyền lại ít nhiều gì cũng có chỗ phi lý.

Còn về cái "ác", thì "sát nhất miêu cứu vạn thử", ác hay thiện thì còn tùy con mắt của người ngoài. Đọc bộ Lộc Đỉnh Ký, ta thấy thiên hạ nhà Tiền Minh có ai là không căm hận người Mãn ? Thiên Địa Hội lúc nào lại chẳng lăm lăm tính kế ám sát hoàng đế Thát Đát ? Thế nhưng nhìn lại, thì từ khi nhà Thanh bình trị thiên hạ thì quốc thái dân an, thiên hạ thái bình, lại không lợi hơn trăm lần nhà Tiền Minh vốn hủ nát thối rỗng ? Chung quy cũng là cái nhìn của thiên hạ. Ác và không ác, không phải chỉ trong một hai câu mà biện giải được.

Lại nói về cái "ác" của bậc đế vương, chỉnh sử Trung Quốc đã có chép, mà có lẽ cả sử Việt ta cũng không khác. Phàm là bậc khai quốc thái tổ, cứ lên ngôi xong ngồi chưa ấm chỗ là thế nào cũng lo là thuộc hạ cậy tài mà làm phản. Tại sao lại như vậy ? Há chẳng phải vốn biết mình bất tài, ngôi vàng này đâu phải một mình mình mà ngồi được ? Không sớm thì muộn cũng có thằng làm phản, cho nên ta phải thịt luộc nó trước. Lý Tự Thành sát hại Lý Nham, Chu Nguyên Chương giết Từ Đạt, Thường Ngộ Xuân, Lý Thế Dân giết cha, anh ... "Người không vì mình, trời tru đất diệt". Cái việc bất nghĩa bất trí như vậy, người làm vua "phải" làm. Như vậy thì là ác hay không ác ? Nói theo nhân văn, thì việc làm này không bằng cầm thú, vong ân bội nghĩa. Nhưng theo thực tâm con người mà nói, thì "Vô độc bất trượng phu". Xin hỏi thẳng, đã có ai dám tự thừa nhận mình không phải quân tử như Vi Tiểu Bảo, Lệnh Hồ Xung chưa ? Phàm là con người, một nửa đã là chữ con, không tàn sát đồng loại thì há lại có tội với bản thân lắm ru ? Cho nên, danh vị càng cao, thì cái suy nghĩ này lại càng thấm nhuần.

Lại riêng mạn đàm về Gia Cát Lượng. Thì rõ ràng Lượng không phải thánh nhân, Lượng chỉ là một người có tài. Cái học kì môn ngũ hành, y bốc tinh tướng, binh thư thao lược, .... không gì Lượng không giỏi. Nhưng chung quy Lượng đây cũng là người trần mắt thịt, há lại chẳng có lúc sai lầm, có lúc động tâm ? Ngọa Long Sinh trong lều cỏ thì đúng là thế ngoại cao nhân, việc thiên hạ chẳng để vào mắt, nhưng còn Gia Cát Khổng Minh theo hầu Lưu Bị, há lại có thể vô tư vô tâm ? Cho nên, Lượng không phải là toàn mỹ.

Còn về vì Lượng mà binh lửa mãi triền miên không dứt, là không đúng. Khi Lượng còn tiêu dao lều cỏ đã sớm nhìn ra thời vận của thiên hạ. Dù không có thế 3 chân thì thiên hạ cũng đại loạn, triều đình nhu nhược, ấu chúa nằm trong tay Tháo. Như vậy, việc Lượng đề ra kế sách giữ thế quân bình, chia ba thiên hạ, là rõ ràng sáng suốt. Vì trong sử tuy đã mấy lần đại chiến, nhưng rõ ràng khi hành quân đánh trận, cả 3 bên phần lớn đều diễn ra ngoài đồng trống, núi rừng, ... còn việc công thành hãm trận chỉ là cái phương tiện để đi đến hòa bình. Vốn từ xưa cái khái niệm chiến tranh sinh ra hòa bình, tiền nhân đã có tiên kiến. Đến như tư tưởng Mác "có mâu thuẫn và giải quyết mâu thuẫn thì xã hội mới tiến bộ". Nhưng trong quá trình giải quyết cái "mâu thuẫn", ở đây là chiến tranh, thì làm sao tránh khỏi đổ máu ? Cho nên, Lượng đề ra sách lược chia ba thiên hạ, trước là để giữ thế ghìm nhau, không ai dám vọng động, giảm thiểu giao tranh và thương vong, thứ hai là chờ thời cơ mà hợp với Đông Ngô mà diệt Ngụy, từ đó đường đường chính chính dùng cái danh Hoàng thúc mà thâu tóm thiên hạ, sau cùng là đưa quân thảo phạt luôn Đông Ngô. Xin nói thẳng, Lượng tuy là hiền nhân, nhưng cái nhìn chiến lược và thâm mưu viễn lự của Lượng, thì cũng tốn không ít xác người mà xây thành đâu. Nhưng dù sao, có Lượng hay không thì chiến tranh loạn lạc cũng xảy ra, cho nên ta không thể hoàn toàn trách là vì Lượng được. Tỉ như bác nói không có Lượng thì thiên hạ sớm thống nhất, thế phải mạn phép hỏi : ai thống nhất thiên hạ ? Và trong bao lâu mà gọi là "sớm" ?