Thể loại game chiến thuật đòi hỏi sự am hiểu về binh pháp. Người chơi cũng đam mê game chiến thuật một phần vì yêu thích binh pháp. Binh pháp Tôn Tử đã quá nổi tiếng. Nhưng hiểu biết nó đến đâu vẫn là một vấn đề. Nhiều người nhầm lẫn giữa Binh pháp Tôn Tử với 36 kế (Tam Thập Lục Kế). Topic này sẽ khái quát tất cả những vấn đề về Binh pháp Tôn Tử và chú giải. Mời tất cả anh em đồng đạo tham gia và các cao nhân vào chỉ giáo! Tôn Tử Binh pháp gồm 13 chương (tiếng Hán Việt xưa vẫn gọi là 13 thiên) Hay còn gọi là 13 thiên sách của Binh pháp Tôn Tử. Bao gồm: 1. Kế Sách 2. Tác Chiến 3. Mưu Công 4. Hình Thiên 5. Thế Thiên 6. Hư Thực 7. Quân Tranh 8. Cửu Biến 9. Hành Quân 10. Địa Hình 11. Cửu Địa 12. Hỏa Công 13. Dụng Gián Muời ba thiên sách với hơn 7000 chữ là một trước tác vĩ đại, ảnh hưởng sâu rộng đến nghệ thuật quân sự kể từ khi nó ra đời. Rất nhiều học giả đã tham khảo, chú giải cho Tôn Tử Binh Pháp. Nổi bật có Mạnh Đức Tân Thư, Vạn Tông Bí kiếp truyền thư.
Nhất Thiên : KẾ SÁCH Binh giã, quốc chi đại sự, tử sinh chi địa, tồn vong chi đạo, bất khả bất sát dã. Chiến tranh là đại sự quốc gia, là sống chết của nhân dân, là tồn vong của quốc gia, là điều không thể không nhận thức rõ ràng được. Ngũ Sự Thất Kế Nhất Đạo, Nhị Thiên, Tam Địa, Tứ Tướng, Ngũ Pháp Nhất là Chính Trị, hai là Thiên Thời, ba là Địa Lợi, Bốn là Thống Soái, Năm là Pháp Chế. Về Chính Trị: Vua và dân phải một chí hướng Về Thiên Thời: Thời tiết, Khí hậu phù hợp cho việc dụng binh Về Địa Lợi: Điều kiện địa lý phù hợp cho việc dụng binh Về Thống Soái: Tướng lãnh phải có đủ tố chất để lãnh đạo quân đội, thực hiện chiến tranh Về Pháp Chế: Tổ chức và Trang bị phải phù hợp ------------ Dụng binh giao chiến là mưu thuật quỷ quyệt. Việc binh không nề biến trá. Nghĩa là: Muốn đánh bại kẻ địch thì làm vờ nhu vô năng nhu nhược. Muốn chuẩn bị dụng binh thì làm ra vẻ không chuẩn bị giao chiến Muốn đánh mục tiêu gần thì làm như vẻ đánh chổ xa, muốn đánh mục tiêu xa thì vận động như vẻ muốn đánh gần. Kẻ địch tham lam thì dùng lợi nhỏ mà nhử, kẻ địch hổn loạn thì thừa cơ mà đánh lấy. Kẻ địch có thực lực hùng hậu thì cẩn thận phòng bị, Kẻ địch to lớn thì tạm thời tránh mũi nhọn. Kẻ địch bực tức thì nghĩ cách khiêu khích khiến cho nó mất lý trí, kẻ địch thận trọng thì nghĩ thiên phương bách kế khiến nó kiêu ngạo chủ quan. Kẻ địch cố thủ thì nghĩ cách lung lạc khiến nó mệt mõi không yên, kẻ địch nội bộ đoàn kết thì tìm cách ly gián chia rẽ. Kẻ địch không phòng bị thì đột nhiên phát động tiến công khiến trở tay không kịp. Việc binh phải trù hoạch chu đáo, điều kiện đầy đủ.
Nhị Thiên: TÁC CHIẾN Phàm dụng binh chi pháp, trì xa thiên tứ, cách xa thiên thừa, đới giáp thập vạn, thiên lý quỹ lương, tắc nội ngoại chi phí, tân khách chi dụng, giao tất chi tài, xa giáp chi phụng, nhật phí thiên kim, nhiên hậu thập vạn chi sư cử hĩ. Phàm là dụng binh giao chiến, tất yếu phải động dụng nghìn cỗ chiến xa, nghìn cổ xa vận, giáp y mười vạn, còn phải vận chuyển lương thực nghìn dặm, lại còn chi phí chiêu đãi tân khách, duy tu khí tài, bổ sung binh giáp, mỗi ngày ngàn lượng tiền. Chi phí rất lớn mới có thể nghĩ đến cử mười vạn đại quân xuất chinh. Việc binh phải tiến hành nhanh chóng giành phần thắng. Việc binh kéo dài sẽ khiến binh lính mõi mệt, nhuệ khí suy giảm. Đánh chiếm thành trì sẽ khiến cho chiến lực hao tận. Trường kỳ tác chiến ở ngoài sẽ khiến quốc lực giảm sút. Chư hầu sẽ thừa cơ khởi binh thì dẫu có người cao minh cũng không thể xoay chuyển được cục diện nguy khốn. Cho nên việc dụng binh tuyệt đối không nên trưng dụng binh lính thêm một lần nữa, lương thảo không thể vận chuyển nhiều lần. Thế mới có câu Binh quý thần tốc, lại có câu Tốc chiến tốc thắng. Thực tiễn: Trần Khánh Dư đem thủy quân giử Vân Đồn bị Ô Mã Nhi đánh bại. Thượng Hoàng trách tội triệu hồi. Khánh Dư xin đoái công chuộc tội, khẩn trương thu thập tàn binh phục kích thuyền lương Trương Văn Hổ. Thuyền lương nặng nề, di chuyển chậm chạp, thủy quân Nhà Trần thừa cơ tập kích đốt cháy, Trương Văn Hổ phải bỏ chạy ra hải đảo trốn về nước. Ô Mã Nhi chủ quan kéo đi trước đến khi hay tin thì đã muộn. Đại quân Nguyên Mông buộc phải rút lui. Cho nên tướng ở bên ngoài có thể không chịu mệnh vua, tận dụng thời cơ mà hành binh quyêt chiến. Nếu như tin thư ngày tháng, phúc đáp hồi âm thì mất đi cơ hội. Lại như Quốc Công Thái Úy Lý Thường Kiệt đem quân đi ngàn dặm, tiến đánh Ung - Khâm Châu. Triều đình Nhà Tống mới hay tin thì Ung Châu đã bị vây, chưa kịp cử quân cứu viện thì Ung Châu đã hạ. Cứu quân kéo đến thì đại quân nhà Lý đã rút về biên thổ. Nếu không theo đúng câu Binh quý thần tốc thì đâu có kết cực hoàn mỹ như vậy. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Tam Thiên: MƯU CÔNG Phàm dụng binh chi pháp, toàn quốc vị thượng, phá quốc thứ chi, toàn quân vị thượng, phá quân thứ chi, toàn lữ vị thượng, phá lữ thứ chi, toàn tốt vị thượng, phá tốt thứ chi, toàn ngũ vị thượng, phá ngũ thứ chi. Thị cố bách chiến bách thắng, phi thiên chi thiện giả dã, bất chiến nhi khuất nhân chi binh, thiện chi thiện giả dã. Phép dụng binh, khiến cho nước địch không đánh mà phải hàng là thượng sách, đánh là kém đi một bậc. Khiến cho một đạo quân địch không bị tổn thất mà phải hàng là thượng sách, dùng sức đánh tan đi là kém một bậc. Khiến cho một lữ quân địch không bị tổn thất mà phải hàng là thượng sách, dùng sức đánh tan đi là kém một bậc. Khiến cho một tốt quân địch không bị tổn thất mà phải hàng là thượng sách, dùng sức đánh tan đi là kém một bậc. Khiến cho một ngũ quân địch không bị tổn thất mà phải hàng là thượng sách, dùng sức đánh tan đi là kém một bậc. Bách chiến bách thắng tuy là cao minh nhưng không phải là cao minh nhất, không đánh mà thăng mới là cao minh nhất trong những người cao minh. Ghi chú: Đạo: 12.500 quân Lữ: 500 quân Tốt: 100 quân Ngũ: 5 quân Năm quân là một Ngũ. Hai mươi Ngũ hợp thành một Tốt. Năm Tốt là một Lữ. Hai mươi lăm Lữ tạo thành một Đạo. Cố thượng binh phạt mưu, kỳ thứ phạt giao, kỳ thứ phạt binh, kỳ hạ công thành. Công thành chi pháp, vị bất đắc dĩ. Tu lô phẫn ôn, cụ khí giới, tam nguyệt nhi hậu thành, cự nhân, hựu tam nguyệt chi hậu dĩ. Tướng bất thắng kỳ phẩn nhi nghị phụ chi, sát sĩ tốt tam phân chi nhất nhi thành bất bạt giả, thử công chi tai dã. Thứ nhất là dụng mưu để chiến thắng, thứ đến là vận dụng ngoại giao để thủ thắng, thứ nữa là dùng thủ đoạn quân sự để chiến thắng, còn thấp nhất là đánh phá thành trì. Công thành thủ thắng là vị bất đắc dĩ. Muốn công thành phải có chiến xa lớn, mộc chắn lớn, chuẩn bị khí cụ mất ba tháng là ít. Nếu đắp đất thành đống ụ lớn để công thành cũng ba tháng là ít. Tướng không thắng sinh phẩn uất, thúc giục sĩ tốt liều chết công thành, sát thương một phần ba mà việc công thành vẫn chưa chắc thủ thắng được. Cho nên người thống soái chỉ đạo chiến tranh cốt không phải ở chổ chém tướng đoạt ở nơi chiến trận mà là đoạt lấy thành trì của địch mà không cần dùng thủ đoạn đánh mạnh, hủy diệt quốc gia địch cũng không cần chinh chiến thảo phạt lâu ngày. Đó là thắng lợi hoàn chỉnh toàn diện mà tranh đoạt với với thiên hạ. Dụng binh giao chiến nếu binh lực ta gấp 10 lần thì vây khốn bức đầu hàng, gấp năm lần thì phát động tấn công mãnh liệt, gấp 2 lần thì nghĩ cách phân tán binh lực địch, binh lực tương đương có thể giao chiến, nếu binh lực ít hơn thì cần ngĩ cách thoát khỏi tay địch. Nếu thực lực không bằng kẻ địch thì phải cố gắng tránh giao chiến. Tướng soái là phụ tá của quân vương, nếu phụ tá nghiêm chỉnh thì quốc gia hùng cường, nếu phụ tá yếu kém thì quốc gia suy nhược. Quốc vương cũng có gây đại họa cho quân đội: Bởi thế nên các bậc kỳ tài thiên hạ vẫn thường Mưu phạt tâm công. Còn kẻ sĩ trong thiên hạ vẫn thường nói: Biết người biết ta, trăm trận trăm thắng. Thực tiễn: Sau chiến thắng Tốt Động - Chúc Động, quân Lam Sơn hợp vây Đông Quan. Các tướng Lam Sơn muốn công phá Đông Quan để tránh nội công ngoại kích chỉ có Nguyễn Trãi là chủ trương mưu phạt tâm công. Mười bảy bức thư dụ hàng cộng với hùng oai Chi Lăng - Xương Giang khiến cho Vương Thông khiếp vía chịu hội thề Đông Quan. Thế gọi là đánh mà không đánh, không đánh mà đánh. Không đánh vào quân mà đánh vào lòng người. Ức Trai quả thật là bực kỳ tài của nước Nam vậy.
Tứ Thiên : HÌNH THIÊN Tôn Tử nói: Trước kia người giỏi dụng binh đánh giặc, trước tiên phải không để bại, sau mới đánh bại kẻ địch. không để bại là do mình, giành chiên thắng là tại địch. Thế nên người giỏi dụng binh có thể làm kẻ địch không thắng được mình, nhưng không chắc làm kẻ địch bị ta đánh thắng. Cho nên nói thắng lợi có thể dự kiến nhưng không nhất thiết đòi hỏi được (tối nghĩa quá:"thắng khả tri,i nhi bất khả vi") không thể thắng được thì thủ, có thể thắng được thì công. Thủ là do chưa đủ điều kiện, công là khi điều kiện có thừa. Người giỏi thủ ém quân tại các loại địa hình, người giỏi công phát huy mọi thế mạnh, thế nên bảo toàn được lực lượng mà vẫn toàn thắng ("thiện thủ giả, tàng ư cửu địa chi hạ, thiện công giả, động ư cửu thiên chi thượng"). Dự đoán chiến thắng mà không hơn nhiều người thì chưa gọi là giỏi trong những người giỏi, thắng 1 trận mà thiên hạ gọi là giỏi thì cũng chưa gọi là giỏi trong những người giỏi.. Cũng như nhấc một cọng lông thì không kể là khoẻ, nhìn thấy nhật nguyệt không kể là mắt tinh, nghe được sấm sét không kể là tai thính. Thời xưa, người giỏi dụng binh thường đánh bại kẻ địch dễ thắng nên việc giành được chiến thắng ấy không được tiếng là trí dũng. Chiến thắng của họ là không có gì phải nghi ngờ vì nó dựa trên cơ sở tất thắng kẻ địch đã lâm vào thế thất bại. Cho nên người giỏi dụng binh bao giờ cũng đặt mình vào thế bất bại mà cũng không bỏ qua cơ hội nào để thắng địch. Vì vậy, đội quân chiến thắng bao giờ cũng tạo điều kiện để thắng, sau mới giao tranh, đội quân chiến bại thường giao tranh tranh trước, sau mới tìm chiến thắng bằng sự cầu may. Người giỏi dụng binh có thể từ các mặt tu sửa cái lẽ không thể thắng để nắm được quyền quyết định sự thắng bại. Phép dụng binh là: Thứ nhất là "độ", thứ hai là "lượng", thứ 3 là "số", thứ 4 là "xứng", thứ 5 là "thắng". Tính thế sinh độ, độ sinh lượng, lượng sinh số, số sinh xứng, xứng sinh thắng. Thắng binh dùng "dật" đánh "thù", bại binh dùng "thù" chống "dật". Người chiến thắng là người có quân lực hùng mạnh, chỉ huy tác chiến dùng binh như tháo nước đổ từ trên trời xuống vậy, cái này gọi là Hình của binh lực quân sự. Nguyên văn là :"Thắng giả chi chiến dân dã, nhược quyết tích thuỷ ư thiên nhẫn chi khê giả, hình dã"
Ngũ Thiên : THẾ THIÊN Tôn Tử nói: Phàm điều khiển quân, bất kể nhiều hay ít đều là việc tổ chức biên chế quân đội, chỉ huy quân nhiều hay ít là vấn đề hiệu lệnh. Thống lĩnh toàn quân gặp địch tấn công mà không bị bại trận, ấy là nhờ vào thuật biến hóa kỳ ảo khi dùng binh là chính. Dùng binh công địch được thế như lấy đá chọI trứng, ấy là nhờ biết vận dụng chính xác tránh thực chọn hư. - Phàm việc tác chiến, dùng chính binh đốI địch, kỳ binh thủ thắng. Tướng giỏi dùng binh sẽ biết biến hóa tác chiến như trời đất không bao giờ cùng đường, sông biển không bao giờ cạn nước. Như mặt trăng mặt trời, lặn rồi lại mọc ; như bốn mùa thay đổi, qua rồi lại đến. Âm nhạc cũng không quá 5 thanh âm, nhưng biến hóa khôn lường, nghe sao cho hết được ; sắc màu cũng chỉ có 5 màu, nhưng biến hóa nhìn sao cho tận ; vị bất quá cũng chỉ có 5 vị, như biến hóa nếm sao cho đủ. Chiến thuật cũng chỉ có kỳ và chính, nhưng biến hóa của kỳ và chính là vô cùng vô tận. Kỳ chính chuyển hóa lẫn nhau như vòng tròn không có khởi điểm cũng không có kết thúc, ai có thể biết được ? - Nước lã chảy xiết cuốn trôi cả đá gạch, đó là nhờ thế nước lũ. Chim ưng vồ mồi chỉ 1 cú có thể xé nát con mồi, đó là dựa vào thế tiết nhanh như chớp nhoáng. Người chỉ huy giỏi là người biết tạo nên thế hiểm hay tiết chớp nhoáng. Thế hiểm như cung đã giương hết mức, tiết chớp nhoáng như lấy nỏ phóng tên, nhanh vô cùng. - Trong khi tác chiến, người ngựa rối loạn mà không để đội hình rối loạn. Hỗn loạn mù mịt mà vẫn đâu ra đấy, duy trì được thế, tiết thì không bị bại. - Ta có tổ chức chặt chẽ thì khiến địch hỗn loạn, ta có lòng dũng cảm thì khiến địch khiếp sợ, ta có binh lực lớn thì khiến địch suy yếu. Chặt chẽ hay hỗn loạn là do ở tổ chức biên chế, dũng cảm hay khiếp sợ là do ưu thế tạo nên, lớn mạnh hay suy yếu là do thực lực đối sách thể hiện ra. Tướng giỏi là biết cách điều khiển quân địch, ngụy trang để dụ địch khiến kẻ địch di động theo ý mình, dùng lợi nhỏ dụ kẻ địch, địch ắt đến để chiếm. Dùng cách đó mà khiến quân địch đến nạp mạng. - Người giỏi tác chiến là biết tạo ra tình thế có lợi chứ không trách thuộc cấp, biết chọn lựa và sử dùng nhân tài để tạo nên lợi thế. Người giỏi tác chiến tạo ra thế giống như lăn gỗ đá, gỗ đá ở chỗ bằng thì nằm im, ở chỗ nghiêng dốc thì dịch chuyển, vuông thì dừng, tròn thì lăn. Bởi vậy mà người giỏi chỉ huy tác chiến cũng như lăn hòn đá tròn từ trên núi cao vạn trượng xuống chân núi vậy. Thế tạo ra chính là như vậy.
Lục Thiên: HƯ THỰC Phàm tiên xứ chiến địa nhi đãi địch giả dật, hậu xứ chiến địa nhi xu địch gải lao. Cố thiện chiến giả, trí nhân nhi bất trí ư nhân. Phàm dụng binh giao chiến, trước tiên phải chiếm chiến trường địa lợi mà đợi địch, lấy ung dung nhàn nhã mà đón đánh. Nếu tiến sau vào chiến trường, tất phải vội vả ứng chiến, mệt mõi bất an. Cho nên người có trí khéo dụng binh thì phải điều động được kẻ địch, còn bất trí sẽ bị kẻ địch điều động. Năng sử địch nhân tự chí giả, lợi chi dã, năng sử địch nhân bất đắc chí giả, thiện chi giã. Cố địch dật năng lao chi, bão năng cơ chi, an năng động chi. Khiến cho kẻ địch tiến vào chiến trường bày sẵn thì dùng lợi mà dụ địch. Khiến cho kẻ địch không đến được địa điểm dự định thì tạo ra khó khăn phá hoại mà cản trở. Kẻ địch an nhàn thì phải khiến cho nó mệt mõi, kẻ địch lương thảo đầy đủ thì phải khiến cho nó đói khát thiếu thốn, kẻ địch yên ổn thì phải khiến cho nó di động. Xuất kỳ sở bất xu, xu kỳ sở bất ý. Hành thiên lý nhi bất lao giả, hành ư vô nhân chi địa giã. Chổ quân ta xuất kích phải là nơi kẻ địch không thể đạt đến, chổ quân ta bôn tập phải là chổ kẻ địch không ngờ đến. Hành quân ngìn dặm mà không mệt mõi, phát động tiến công nhất định thắng lợi là vì đường hành quân không có quân địch cản trở, nơi công kích quân địch không đề phòng, phòng thủ có thể bền vững mà bởi chổ kẻ địch không thể đánh chiếm được. Cho nên người khéo tiến công, kẻ địch không biết phòng thủ ra sao, người khéo phòng thủ, kẻ địch không biết phải tiến công như thế nào. Đạt đến độ tinh diệu khiến cho kẻ địch không thấy được tung tích quân ta. Đạt đến độ thần kỳ khiến cho kẻ địch không nghe một chút tiếng động nào. Cho nên có thể khiến vận mệnh của kẻ địch mà nắm chắc trong lòng bàn tay của mình vậy. ------------------------------------------- Tôn Tử viết: - Phàm đến chiến địa trước đợi địch là chiếm được thế chủ động an nhàn, đến chiến địa sau ứng chiến với địch là lâm vào thế mệt mỏi. Vì thế, người chỉ huy tác chiến giỏi là người có thể điều khiển quân địch chứ không thể theo sự điều khiển của quân địch. - Khiến quân địch đến nơi ta làm chủ trước là kết quả của việc dùng lợi nhỏ nhữ địch. Khiến địch không thể đến nơi nó muốn, ấy là do ta ngăn cản được nó. Do thế, địch đang nghỉ ngơi, ta phải làm cho nó mệt mỏi, địch đầy đủ lương thảo, ta phải làm cho chúng đói khát, địch đóng trại yên ổn, ta phải làm cho chúng di chuyển, đó là vì nơi ta tấn công, địch ắt phải đến ứng cứu. Quân ta đi được nghìn dặm mà không mệt mỏi là do ta đến những nơi không bị địch ngăn trở, ta đánh mà chắc thắng là do ta tấn công vào nơi địch không cách gì phòng thủ, ta phòng thủ vững chắc do ta biết trước nơi sẽ bị địch tấn công. - Người giỏi tiến công là người có thể làm cho địch không biết nơi mà phòng thủ, người giỏi phòng thủ là người có thể làm cho địch không biết phải tiến công vào nơi nào. Vi diệu, vi diệu đến mức vô hình. Thần kỳ, thần kỳ đến mức vô thanh. Vì thế mà ta có thể nắm vận mạng của quân địch trong tay. Ta tiến công mà địch không cản nỗi vì ta như tiến vào chỗ không người, ta thoái lui mà địch không đuổi theo vì ta hành động nhanh lẹ, địch không đuổi kịp. Bởi thế, ta muốn đánh thì dù địch có lũy cao hào sâu cũng phải ứng chiến với ta vì ta đánh vào nơi địch buộc phải ứng cứu, ta không muốn đánh thì vạch đất mà phòng thủ, địch cũng không thể đến đánh ta vì ta làm cho chúng phải đổi hướng tiến công. - Ta khiến địch để lộ thực lực mà ta thì vô hình thì ta có thể tập trung binh lực, còn địch thì phân tán lực lượng. Ta tập trung binh lực ở một nơi mà địch phân tán lực lượng ở mười chốn, tức là ta dùng mười đánh một, như thế quân ta đông quân địch ít, lợi thế hẳn cho ta. Dùng nhiều đánh ít, tương quan lực lượng ta với địch rõ ràng là mình thắng. Nơi ta muốn tiến công, địch chẳng thể nào biết, không thể biết ắt địch phải bố trí phòng thủ nhiều nơi, đã phòng bị nhiều nơi thì quân số bị phân bố ắt nơi ta cần tiến công sẽ có ít quân địch. Địch giữ được “mặt tiền” thì mặt sau mỏng yếu, giữ được bên trái thì bên phải yếu mỏng. Binh lực mỏng là vì phòng bị khắp nơi, binh lực dồi dào là nhờ buộc địch phải phòng bị khắp chỗ. - Vì thế, biết trước chiến địa và thời gian giao tranh thì dù xa ngàn dặm cũng có thể giao phong với địch. Không biết sẽ đánh ở đâu và vào lúc nào thì cánh trái không thể tiếp ứng cánh phải, cảnh phải không thể ứng tiếp cánh trái, mặt tiền không thể ứng cứu với mặt hậu, mặt hậu không thể ứng cứu mặt tiền, huống hồ xa ngoài ngàn dặm, gần trong vài dặm thì thế nào? Theo ý ta, vượt người về số quân đâu có ích chi cho ta trong việc thắng bại, thắng lợi có thể do ta tạo thành. Quân địch tuy đông, có thể làm cho chúng không thể đấu với ta được. - Phải bày mưu lập kế, phân tích kế hoạch tác chiến của quân địch, khiêu khích địch để nắm tình hình và phương cách hành quân của địch, trinh sát xem chỗ nào có lợi, chỗ nào bất lợi, đánh thử xem binh lực của địch mạnh yếu thực hư thế nào. Ta ngụy trang thật khéo khiến địch không tìm ra tung tích thì dù gián điệp có vào sâu trong đội hình cũng không biết rõ được quân ta, kẻ địch khôn ngoan mấy cũng chẳng biết cách đối phó với quân ta. Căn cứ vào sự thay đổi tình hình của địch mà vận dụng linh hoạt chiến thuật, dù có bày sẵn thắng lợi trước mắt chúng cũng không nhận ra sự ảo diệu của nó. Người ngoài chỉ biết ta dùng phương kế thắng địch chứ không biết ta đã vận dụng phương kế đó thế nào. Vì vậy, chiến thiến lần sau không lặp lại phương thức đã dùng trong lần trước mà phải thích ứng với tình hình mới, biến hóa vô cùng vô hình. - Cách dùng binh cũng như dòng chảy của nước vậy, quy tắc vận hành của nước là từ chỗ cao đổ xuống thấp. Thắng lợi trên chiến trường là do ta biết tránh chỗ cứng, chỗ thực của quân địch mà đánh vào chỗ mềm, chỗ hư của địch. Nước tùy địa hình cao thấp mà định được hướng chảy, tác chiến căn cứ vào tình hình của địch mà quyết định cách đánh. Dụng binh tác chiến không có hình thế cố định, không có phương thức nhất định. Dựa vào biến đổi của địch mà chiến thắng thì gọi là dụng binh như thần. Ngũ hành tương sinh tương khắc, không có hành nào luôn thắng, bốn mùa nối tiếp nhau thay đổi, không có mùa nào cố định mãi, bóng mặt trời lúc dài lúc ngắn, vành trăng có khi tròn khi khuyết. Bởi thế mà binh pháp có câu: Hư thực thực hư. Kẻ giỏi dùng binh luôn dùng binh theo cách Dĩ dật đãi lao, đem quân nhàn thắng quân mỏi. Việc hành quân tác chiến tinh diệu đến độ Lai vô ảnh, khứ vô hình. Thực tiễn: Quang Trung Đế Nguyễn Huệ đem quân bắc phạt. Trước đóng đồn khao quân ở Tam Điệp, sai sứ thần đến Thăng Long xin hàng và hoãn binh. Chặn đường thông tin, đang hội xuân cử binh bắc phạt. Mấy đạo quân chính binh khẩn trương lên đường, chia kỳ binh cắt đường rút lui. Trước làm vẻ khúm núm sợ sệt, sau đột nhiên công kích mãnh liệt. Mấy trận công chiến như sét đánh ngang tai khiến cho quan quân nhà Thanh không kịp trở tay. Công kích đồng loạt khiến cho toàn quân đối phương không thể liệu định, chi viện. Một trận đánh mà thu phục quốc thổ, khiến cho bắc quân nghe danh mà khiếm đảm. Chính là hư thực trong việc dụng binh, thần kỳ trong liệu toán vậy!
Thất Thiên: QUÂN TRANH Phàm dụng binh chi pháp, tướng thụ mệnh ư quân, hợp quân tụ chúng, giao hòa nhi xá, mạc nan ư quân tranh. Quân tranh chi nan giả, dĩ vu vị trực, dĩ hoạn vị lợi. Cố vu kỳ đồ, nhi dụ chi dĩ lợi, hậu nhân phát, tiên nhân chí, thử tri vu trực chi kế giả giã. Cố quân tranh vị lợi, quân tranh vị nguy. Cử quân chi tranh lợi, tắc bất cập. Ủy quân nhi tranh lợi, tắc chuy trọng quyên. ----------------------------------------------- Tôn Tử viết: - Phàm dụng binh chi pháp... ý quên... phép dùng binh thường, tướng soái nhận lệnh vua, trưng tập dân chúng, tổ chức quân đội, sau mới bày trận đối địch. Trong quá trình đó, khó nhất là quân tranh, nghĩa là giành lấy lợi thế. Cái khó nhất của việc này là phải biến đường vòng thành đường thẳng, biến bất lợi thành có lợi. Tuy đi đường vòng nhưng lấy cái lợi nhỏ dụ địch thì mới có thể xuất phát sau mà tới được trước yếu địa cần tranh, thế là hiểu được phương pháp biến cong thành thẳng. - Quân tranh vừa có cái lợi, vừa có nguy hiểm. Nếu đem toàn quân có trang bị nặng nề đi tranh thì không thể đạt được dự định, nếu bỏ lại trang bị nặng thì trang bị nặng sẽ tổn thất. Vì thế, cuốn giáp tiến gấp, ngày đêm không nghỉ để đi trăm dặm tranh lợi thì tướng lĩnh ba quân có thể bị bắt, lính khỏe tới trước, yếu tới sau. Cuối cùng chỉ có một phần mười binh lực đến trước. Đi năm mươi dặm tranh lợi, tướng lĩnh tiền quân sẽ bị chặn, chỉ có một nửa binh lực tới trước. Đi ba mươi dặm tranh lợi, chỉ có hai phần ba binh lực tới trước. Quân đội không có trang bị nặng ắt thua, không có lương thảo ắt chết, không có vật tư ắt khó sống. - Chưa biết ý đồ chiến lược của các chư hầu, không thể tính việc kết giao; chưa thông địa hình sông núi, đầm hồ, không thể hành quân; không dùng người dẫn đường không thể chiếm địa lợi. Dùng binh đánh trận phải dựa vào biến hóa gian trá mới mong thành công, phải căn cứ vào chỗ có lợi hay không mà hành động, tùy sự phân tán hay tập trung binh lực mà thay đổi chiến thuật. Quân đội hành động thần tốc thì nhanh như gió cuốn, hành động chậm rãi thì lừng khừng như rừng rậm, khi tấn công thì như lửa cháy, khi phòng thủ thì như núi đá, khi ẩn mình thì như bóng tối, khi xung phong thì như sấm sét. Chiếm được làng xã phải phân binh đoạt lấy, mở rộng lãnh thổ, phải phân binh trấn giữ; cân nhắc lợi hại được mất rồi mới tùy cơ hành động. Trước hết phải rõ phương pháp biến cong thành thẳng để giành thắng lợi, ấy là nguyên tắc hành quân. - Quân Chính viết: “Ngôn bất tương văn, cố vi kim cổ, thị bất tương kiến, cố vi tinh kỳ” có nghĩa là “khi tác chiến mà dùng lời nói chỉ huy e quân nghe không được, phải cần đến chiêng trống; dùng động tác e quân không nhìn thấy, phải cần đến cờ lệnh. Chiêng trống, cờ lệnh dùng để thống nhất hành động của toàn quân. Toàn quân đã hành động nhất nhất thì người lính dũng cảm không thể tiến một mình, người lính nhút nhát cũng không thể lùi một mình, đó là phương pháp chỉ huy toàn thể đội hình tác chiến”. - Đối với quân địch, có thể làm tan nhuệ khí của chúng; đối với tướng địch, có thể làm dao động quyết tâm của họ. Sĩ khí của quân đội lúc mới giao chiến thì hăng hái, sau một thời gian dần dần suy giảm, cuối cùng tiêu tan. Người giỏi dùng binh phải tránh nhuệ khí hăng hái của địch cho đến khi nhuệ khí đó của chúng bị tiêu tan giảm sút thì đánh, đó là cách nắm chắc sĩ khí quân đội. Lấy sự nghiêm chỉnh của quân ta đối phó với sự hỗn loạn của quân địch, lấy sự bình tĩnh của quân ta đối phó với sự hoang mang của quân địch, đó là cách nắm chắc tâm lý quân đội. Lấy gần chờ xa, lấy nhàn chờ mệt (dĩ dật đãi lao), lấy no chờ đói, đó là cách nắm chắc sức chiến đấu của quân đội. Không đi chặn đánh quân địch đang có hàng ngũ chỉnh tề, không đánh kẻ địch có thế trận và lực lượng hùng mạnh, đó là cách nắm vững biến hóa chuyển động. - Nguyên tắc dùng binh là: địch chiếm núi cao thì không đánh lên, địch dựa vào gò đống thì không nên đánh chính diện, địch vờ thua chạy thì không nên đuổi theo, quân địch tinh nhuệ thì chưa nên đánh vội, địch cho quân ta nhử mồi thì mặc kệ chúng, địch rút về nước thì không nên chặn đường, bao vây quân địch nên chừa một lối thoát cho chúng, địch cùng khốn thì không nên quá bức bách chúng. Phép dùng binh là như thế. Thực tiễn: Khi xưa Thái tổ Lê Lợi ở Lam Sơn, mười phần cực khổ. Mấy năm trời vùng vẫy mà không thoát được cục thế bị động. Thái Úy Nguyễn Chích hiến kế tiến vào Nghệ An - Bố Chính. Trong vòng ba năm binh lực tăng lên gấp mười lần, quân lương đầy đủ. Từ bị động thành chủ động. Trái lại quân Minh đang công kích buộc phải co cụm về các thành cố thủ. Viện binh phía bắc vào đến Thanh - Nghệ đều bị đánh cho tan tác. Sĩ khí tăng lên, dân chúng nức lòng. Chính là kế hay trong quân tranh vậy. An Viễn Hầu Liễu Thăng đem quân cứu viện Đông Quan. Trần Lưu đem kỵ binh khiêu chiến giả thua bỏ chạy. Liễu Thăng đem khinh binh đuổi theo. Tư Khấu Lê Sát cùng Bình Chương Lưu Nhân Chú đã sớm đem quân mai phục Mã Yên Sơn. Liễu Thăng đem khinh binh vừa đến bị phục binh đổ ra đón đánh, đầu đuôi không cứu ứng được nhau. Liễu Thăng bị trãm ngay giữa trận tiền. Bảo Định Bá Lương Minh và Đô đốc Thôi Tụ thay quyền Liễu Thăng cố tiến quân về Xương Giang mong tựu quân, khôi phục sĩ khí. Đại tướng quân Trần Nguyên Hãn đốc quân các lộ gấp rút hạ thành Xương Giang, công thành, hạ thành, biến Xương Giang từ trọng địa của địch thành trọng địa của ta. Kịp khi Lương Minh, Thôi Tụ kéo đến thì thành đã đổi chủ buộc phải đóng quân nơi cánh đồng, dựng ván làm lũy thập phần nguy khốn. Cuối cùng toàn quân bị hãm mà phải nhận hàng. Cả hai trận đánh trên đều là điển hình trong phép quân tranh cả.
Bát Thiên: CỬU BIẾN Phàm dụng binh chi pháp, tướng thụ mệnh ư quân, hợp quân tụ chúng, bĩ địa vô xá, cù địa giao hợp, tuyệt địa vô lưu, vi địa tắc mưu, tử địa tắc chiến. Đồ hữu Sở bất do, quan hữu Sở bất kích, thành hữu Sở bất công, địa hữu Sở bất tranh, quân mệnh hữu Sở bất thụ. Bĩ địa: đất xấu Cù địa: đất ở ngã năm ngã bảy Tuyệt địa: đất khốn cùng Vi địa: đất bao vây Tử địa: đất chết Phàm dụng binh giao chiến, tướng nhận mệnh quân vương, tụ tập dân chúng, xếp thành quân đội. Hành quân giao chiến, bĩ địa không dựng trại, cù địa thì kết giao với chư hầu, tuyệt địa không lưu lại, vi địa thì phải bày mưu định kế, tử địa thì phải đánh. Bốn thứ đất: Bĩ địa, Cù địa, Tuyệt địa, Vi địa, tướng soái nên cẩn trọng đề phòng tránh để quân bị hãm vào thế bất lợi. Có thể dụng kể để hãm quân địch vào thế bất lợi mà tranh phong. Tuyệt địa là đều nên tránh nhưng một khi lâm vào tuyệt địa thì phải cố sức mà đánh. Không đánh thì chết, đánh thắng thì sống. Cho nên binh pháp có câu: Hãm vào đường chết thì phải có đường sống, phản bại thành thắng. Lại có câu quân khốn cùng không nên đuổi là vì vậy. Hành quân giao chiến, đánh thành cướp đất, tiêu diệt kẻ địch, binh quý thần tốc. Nhưng đường có nơi không đi, quân có chổ không đánh, thành có chổ không phá, đất có nơi không tranh, quân mệnh có khi không theo. Chữ không cũng không nhất định là không mà phải hiểu theo nghĩa biến. Thế mới có câu: Tướng ở ngoài có thể không theo mệnh vua. Cố tướng thông ư cửu biến chi địa lợi giả, tri dụng binh hĩ, tướng bất thông ư cửu biến chi lợi giả, tuy tri địa hình, bất năng đắc địa chi lợi hĩ. Trị binh bất tri cửu biến chi thuật, tuy tri ngũ lợi, bất năng đắc nhân chi dụng hĩ. Tướng soái nếu như thông hiểu cái lẽ huyền biến, cơ trí ứng biến thì sẽ chiếm được địa lợi, phát huy được sức mạnh của quân sĩ. Nếu không thông cái huyền biến, không biết khéo léo cơ trí ứng phó tất đánh mất địa lợi, không phát huy được sức mạnh toàn quân. Dụng binh mà không thấu hiểu được cái huyền môn, quyền thuật, không hiểu được năm thế lợi của đất thì không thể phát huy được sức mạnh quân đội. Muốn các nước chư hầu khuất phục thì phải làm cho họ bị tổn hại, muốn các nước chư hầu bị lôi kéo thì phải dùng các việc mà họ không thể không làm để khiến họ bị phiền nhiễu, muốn các nước chư hầu nghe theo điều khiển thì phải dùng lợi ích mà dẫn dụ. Tướng soái có năm nhược điểm tại hại: Liều chết mà đánh có thể bị dụ giết, tham sống sợ chết có thể bị bắt sống, bạo liệt nôn nóng có thể bị khiêu khích trúng kế, liêm khiết hiếu danh có thể bị xúi bẩy, quá yêu dân chúng có thể rơi vào thế hãm mà bị động. Đó là năm lỗi của tướng soái mà cũng là sai lầm của phép dụng binh. Lời bình: Tướng liều chết có thể dùng trong tử địa, tiên phong phá địch, đột kích phá vây. Tướng ham sống sợ chết có thể dùng nghi binh dụ địch. Bạo liệt nôn nóng có thể dùng khi nguy cấp, Liêm khiết hiếu danh có thể làm kế nhẫn nại, trì hoãn khiến kẻ địch chủ quan. Tin yêu dân chúng có thể dùng để phủ dụ, chinh phục. Cho nên phân làm tướng soái dụng nhân như dụng mộc. Không có ai là hoàn thiện mà cũng không có ai là bỏ đi cả. Thực tiễn: Tây Sơn Vương Nguyễn Nhạc đánh bại quân nhà Nguyễn chiếm cứ từ Quy Nhơn đến Quảng Nam. Trịnh quân chiếm Phú Xuân đánh mặt Bắc, Nguyễn Vương giữ Phú Yên, Gia Định đánh mặt Nam. Lưỡng đầu thọ địch, thế phải bỏ tôn phù Hoàng tôn Dương, nhận phong Tây Sơn Hiệu trưởng với Bắc quân. Đó là thông lẽ Cửu biến mà biến an thành nguy. Vũ Văn Dũng, Trần Quang Diệu vây thành Bình Định. Nguyễn Vương định đem quân giải vây. Thế mà chủ tướng thành Bình Định Võ Tánh lại khuyên nên đem tinh binh đánh úp cửa Tư Hiền, đột chiếm Phú Xuân. Có thể khiến cho cục diện tương đấu mấy năm trời bổng thay đổi, đảo lộn. Bỏ chổ nguy mà đánh chổ an xưa nay là chuyện hiếm, thân đang trong tuyệt địa vẫn nghĩ kế định thiên hạ quả là kỳ tài. Phú Xuân là trọng địa lại thiếu trọng binh, nhìn bề ngoài là an nhưng thực chất là nguy. Bình Định tuy nguy nhưng thành cao hào sâu không một sớm một chiều có thể đánh phá được chính là trong nguy có an vậy. Cho nên nói Võ Tánh là tướng tài, nổi danh trong Gia Định tam hùng cũng không có gì là lạ.
Cửu Thiên: HÀNH QUÂN Phàm xứ quân tương địch, tuyệt sơn y cốc, thị sinh xứ cao, chiến long vô đăng, thử xứ sơn chi quân dã. Tuyệt thủy tất viễn thủy, khách tuyệt thủy nhi lai, vật nghênh chi ư thủy nội, lệnh bán tế nhi kích chi, lợi dục chiến giả, vô phụ ư thủy nhi nghênh khách, thị sinh xứ cao, vô nghênh thủy lưu, thử xứ thủy thượng chi quân dã. Tuyệt xích trạch, duy cúc khứ vô lưu, nhược giao quân ư xích trạch chi trung, tất y thủy thảo nhi bối chúng thụ, thử xứ xích trạch chi quân dã. Bình lục xứ dị, hữu bối cao, tiền tử hậu sinh, thử xứ bình lục chi quân dã. Phàm thử tứ quân chi lợi, Hoàng đế chi sở dĩ thắng tứ đế dã. Phàm hành quân đối địch, dựng trại ở những dạng địa hình khác nhau, khi phán đoán tình hình quân địch, phải chú ý: ở vùng sơn cốc, phải dựa vào vùng có nước và cỏ, hạ trại tại chỗ cao ráo sáng sửa, tầm nhìn rộng rãi, hướng về ánh sáng. Nếu địch chiếm được chỗ cao thì không đánh lên. Đấy là nguyên tắc bố trí quân đội vùng sơn địa. Sau khi vượt sông, nên hạ trại cách xa bờ. Nếu địch vượt sông đánh ta, ta không nên giao chiến ngay với địch kẻ địch vừa mới xuống nước, chờ địch sang sông được phân nửa mới đánh thì được lợi nhất. Nếu muốn quyết chiến với địch, thì chẳng thể vội vàng dựa vào bờ sông mà bày trận, cũng cần chiếm chỗ cao, hướng về phía mặt trời, không ở phái hạ du của quân địch. Đấy là nguyên tắc bố trí quân đội vùng ven sông. Nếu gặp vùng đầm lầy nước mặn, thì phải mau chóng rời khỏi đó, chẳng thể dừng lại, nếu như chạm trán quân địch thì phải ở gần nơi có nước và cỏ, lưng dựa vào lùm cây. Đấy là nguyên tắc bố trí quân đội vùng đầm lầy. Nếu gặp vùng đồng bằng, phải chiếm nơi rộng rãi, bên phải tựa gò cao, mặt hướng ra bình nguyên, tựu lưng lưng cao, trước thấp sau cao. Đấy là nguyên tắc bố trí quân đội vùng bình nguyên. Bốn nguyên tắc bố trí quân đội đó, nhờ thế mà Hoàng Đế đã chiến thắng Suy Vưu. Phàm hạ trại nên ở nơi cao ráo tránh ẩm thấp, ở nơi sáng tránh chỗ tối tăm, ở nơi gần cỏ và nước có đường vận chuyển quân nhu tiện lợi, tướng sĩ không bị nhiễm bệnh, đó là đảm bảo cho chiến thắng. Hành quân ở vùng nhiều gò đống, đê điều, tất phải chiếm phần cao ráo sáng sủa, chủ yếu dựa vào phía bên phải. Cái lợi của cách dùng binh này là được lợi thế địa hình hỗ trợ. Phần thượng lưu mưa lớn tất nước sông sẽ dâng lên, nhất định không được vượt sông, phải chờ khi nước rút. Hành quân qua những vùng như “Thiên giản” là khe suối hiểm trở, “Thiên tỉnh” là nơi vách cao vây bọc, “Thiên lao” là nơi 3 mặt bị vây vào dễ ra khó, “Thiên hãm” là nơi đất thấp lầy lội khó vận động, “Thiên khích” là nơi hẻm núi khe hở. Khi gặp 5 loại địa hình đó tất phải gấp rút chuyển đi, không nên đến gần, để cho địch ở gần nơi đó, ta nên hướng mặt về phía địa hình ấy mà cho địch xoay lưng vào đó. Hành quân qua những nơi mà hai bên sườn có nhiều chỗ hiểm trở, ao hồ đầm lầy, lau sậy um tùm, cây cối rậm rạp tất phải thận trọng dò xét vì đó là những nơi địch dễ có thể mai phục, gian tế ẩn nấp. Kẻ địch bị tiếp cận mà vẫn yên tĩnh là chúng đã chiếm được địa hình hiểm yếu thuận lợi. Địch ở xa mà đến khiêu chiến là chúng muốn dẫn dụ ta tiến lên. Địch đóng quân ở nơi bằng phẳng là đã chiếm được địa hình lợi thế hoặc có mưu lợi. Cây cối rung động là địch đang lặng lẽ tiến gần. Trong cỏ có nhiều chướng ngại vật là địch cố ý bày nghi trận, chim xáo xác bay lên là bên dưới có phục binh. Thú kinh hãi bỏ chạy là địch kéo quân đến đánh úp. Bụi bốc cao mà nhọn là chiến xa địch tới, bụi bay thấp mà tản rộng là địch kéo bộ binh đến. Bụi bay tản mác là địch chia quân đi kiếm củi. Bụi bay ít mà lúc có lúc không là địch đang dựng trại. Sứ giả nói năng khiêm nhượng mà địch lại tăng cường là đang chuẩn bị tiến công. Sứ giả của địch lời lẻ khiêm nhường là họ khẩn trương chuẩn bị, sắp sửa tiến công, nói cứng lại giả vẻ tiến công lên là địch đang chuẩn bị rút lui. Chiến xa hạng nhẹ chạy ra hai bên sườn là địch đang bày thế trận. Địch chưa thua đã vội cầu hòa là đang có âm mưu. Địch gấp bày trận là đã định kỳ hạn tấn công. Địch nửa tiến nửa lui là đang muốn dụ ta. Quân lính chống binh khí làm thế đứng dựa vào là đang đói kém. Quân địch đi lấy nước mà uống trước mới đem về là địch đang khát. Địch thấy lợi mà không tiến lên tranh đoạt là đang mệt mỏi. Chim chóc đậu trên doanh trại địch là trại đang bỏ trống. Đang đem địch hốt hoảng gọi nhau là biểu hiện hoảng sợ. Quân lính trong trại nhiễu loạn là tướng địch không có uy nghiêm. Cờ xí ngả nghiêng là đội ngũ địch đã rối loạn. Quan quân dễ nổi nóng là toàn quân đã mệt mỏi. Dùng cả lương thực cho ngựa ăn, giết ngựa lấy thịt, thu dọn dụng cụ nấu ăn, lính không về trại là địch đã khốn cùng, liều chết phá vòng vây. Quân lính thì thầm bàn tán là tướng địch không được lòng quân. Liên tiếp khao thưởng quân sĩ là địch không có biện pháp hành động, liên tiếp trừng phạt hạ cấp là quân địch đang quẫn bách. Thoạt đầu hung hãn, sau lại sợ sệt cấp dưới là tướng địch quá dốt, trí lực quá kém. Phái sứ đến tặng quà (hối lộ) và nói năng mềm mỏng là địch muốn đình chiến. Địch giận dữ kéo quân bày trận đối diện với quân ta mà đã lâu lại không tiến không lui thì ta nên cẩn trọng xem xét vì sợ địch đang có mưu kế. Đánh trận không cốt lấy quân đông, không nên khinh địch tiến liều mà phải tập trung lực lượng, phán đoán tình hình, tranh thủ sự tín nhiệm và ủng hộ của hạ cấp là được. Kẻ không biết nhìn xa trông rộng lại khinh địch ắt hẳn bị địch bắt. Chưa có ân đức đã vội ra uy trừng phạt thì quân sĩ không phục. Quân sĩ không phục thì khó có thể sai khiến được. Đã có ân đức với quân sĩ mà không áp dụng kỷ luật quân pháp thì cũng không thể sai khiến được họ. Vì thế mà phải mềm mỏng, độ lượng để quân sĩ đồng lòng, dùng quân pháp nghiêm minh để quân sĩ nhất nhất tề chỉnh thì mới có thể khiến quân sĩ kinh sợ và phục tùng. Uy lệnh có nghiêm thì quân sĩ mới quen phục tùng. Thời bình mà mệnh lệnh được nghiêm chỉnh chấp hành thì đó là tướng đã phục được lòng quân, trên dưới đều được hòa thuận hợp nhất. Chương này đề cập đến bốn loại đất thường gặp khi hành quân, kể ra 32 phép liệu địch. 6 vùng đất tuyệt đối bất lợi nhưng vẫn có thể dùng mưu mà dụng binh. Cho nên địa hình chỉ có tác dụng hổ trợ trong hành quân còn chủ động vẫn là tướng soái. Nếu hiểu cái lý lẽ quyền biến của địa hình, liệu địch đúng đắn thì có thể tận dụng được cái sức mạnh tự nhiên của địa hình, còn ngược lại thì có thể bị đối phương hãm vào thế bất lợi. Thực tiễn: Trận Thiên Mạc, Bảo Nghĩa Vương Trần Bình Trọng vâng mệnh tử thủ cửa sông chắn đường tấn công Nguyên binh để cho xa giá và đại quân rút về Thiên Tường. Bày trận tựa lưng vào sông là tuyệt địa. Trận này không thể thắng nhưng cũng không thể không đánh, Tướng sĩ đánh hết sức tất phải rút lui nhưng lệnh là không được rút. Huống hồ tướng sĩ trên tay đều thích hai chữ Sát Thát, sau lưng không có đường lui, một là chết trận hai bị xử tử, thế thì chỉ có đánh đến chết. Cho nên Ô Mã Nhi, Phàn Tiếp, Lý Hằng ba mặt tấn công, binh sĩ hai bên tử thương vô số. Bảo Nghĩa Vương sau đó bị bắt, rồi cam chịu chết nhưng đại quân và xa giá đã thoát cơn nguy biến. Thế thì tuy thất trận cũng không gọi là thua vậy. Đang khi trong cơn bỉ cực, Thượng Hoàng sai Trần Khắc Chung đem con gái là An Thư dâng cho Thoát Hoan làm lễ cầu hòa. Khắc Chung lại giỏi đối đáp đối mặt Nguyên quân giọng vẫn cứng cõi khiến cho Thoát Hoan, A Lý Bất Ca nghi hoặc không thể liệu định. Kịp khi biết tin đại quân nhà Trần đã rút về Nam thì đã muộn. Đón là cái tài đối đáp của Khắc Chung mà cũng là việc liệu địch sai lầm của Thoát Hoan nữa.
Thập Thiên: ĐỊA HÌNH Tôn tử viết: - Địa hình có 6 loại gồm: thông, quải, chi, ải, hiểm, viễn. - “Thông” là ta có thể đi, địch có thể đến. Địa hình này ai chiếm trước được chỗ cao, bảo đảm đường vận chuyển lương thực thông suốt mà tác chiến thì đắc lợi. - “Quải” là nơi tiến đến thì dễ và trở lui thì khó. Địa hình này nếu địch không phòng thì ta có thể bất ngờ tấn công thì đắc thắng, nếu địch có phòng ta đem quân đến đánh mà không thắng thì khó có thể rút về, rất bất lợi. - “Chi” là nơi ta tiến đến bất lợi, địch tiến đến cũng bất lợi. Địa hình này thì địch dù có đem lợi dụ ta cũng chớ nên xuất kích, nên giả thua rút đi, dụ địch tiến ra nửa chừng hãy đem quân trở lại công kích thì ta đắc lợi. - “Ải” là ơi đâ hẹp, ở địa hình ta nên tìm ách chiếm trước mà chờ địch đến. Nếu địch chiếm trước ta mà dùng nhiều quân giữ cửa thì ta không nên đánh, còn nếu địch không nhiều binh phòng thì ta có thể tiến đánh. - “Hiểm” là nơi hiểm trở. Ở địa hình này nếu ta chiếm trước địch thì nên đóng ở chỗ cao, dễ quan át để chờ địch tới, nếu địch chiếm trước thì ta nên lui quân, chớ tiến đánh. - “Viễn” là nơi xa rộng. Ở địa hình này tình trạng thế lực đôi bên ngang nhau thì không tiện khiêu chiến, nếu miễn cưỡng đánh thì bất lợi. - Sáu điều nói trên là nguyên tắc lợi dụng địa hình, tướng lĩnh có trọng trách không thế không suy xét kỹ. - Việc binh có sáu tình huống tất bại là tẩu, trì, hãm, băng, loạn, bắc. Không phải do tai họa trời đất mà là sai lầm của tướng lĩnh gây ra. - “Tẩu” là địa thế như nhau mà chỉ huy nhu nhược, không quyết đoán. - “Trí” là binh sĩ hăng hái mà chỉ huy nhu nhược, tất nhiên kém sức chiến đấu. - “Băng” là chỉ huy nổi giận mà binh sĩ không phục, gặp phục địch cứ tự ý xuất chiến, chủ tướng lại không hiểu năng lực của binh sĩ, ắt sẽ bại như núi lở. - “Loạn” là tướng lĩnh nhu nhược, không uy nghiêm, huấn luyện không có bài bản, quan hệ trên dưới không ra thể thống gì, bày trận lộn xộn, tự mình làm rối quân đội của mình. - “Bắc” là tướng lĩnh không biết phán đoán chính xác tình hình địch, lấy ít đánh nhiều, lấy yếu đánh mạnh, tác chiến lại không có lực lượng mũi nhọn, cầm chắc thất bại. - Sáu tình huống ấy là nguyên nhân dẫn đến thất bại, tướng lĩnh có trọng trách không thể không suy xét kỹ. - Địa hình là điều kiện hỗ trợ cho việc dùng binh. Phán đoán tình hình, giành lấy thắng lợi, khảo sát địa hình lợi hại, tính toán xa gần, đó là phương pháp mà một tướng lĩnh tài giỏi phải nắm vững. Nắm vững phương pháp rồi mới chỉ huy tác chiến thì chắc thắng, không nắm vững phương pháp đã lo chỉ huy tác chiến thì tất bại. - Sau khi phân tích quy luật, thấy đánh được chắc thắng, dù chúa bảo không đánh vẫn phải kiên trì đánh. Thấy đánh ắt thua, dù chúa bảo nhất định phải đánh cũng có thể không đánh. Tiến không cầu danh thắng, lui không sợ phạm lệnh, chỉ cốt bảo vệ lợi ích của nhân dân và quốc gia, tướng lĩnh thế mới thực sự là người quý của đất nước. - Đối xử với sĩ tốt như con em, họ sẽ cùng ta xông pha vào những nơi hung hiểm, coi sĩ tốt như con yêu quý, họ sẽ cùng sống chết bên ta. - Hậu đãi quân sĩ mà không sử dụng, nuông chiều quân sĩ mà không giáo huấn, phạm pháp mà không phạt thì họ khác nào những đứa con hư, chẳng thể dẫn đi chinh chiến được. - Chỉ biết quân mình có thể đánh mà không hiểu có thể đánh địch được hay không thì mới có nửa phần thắng. Biết có thể đánh được địch mà không hiểu quân mình có đánh nổi không cũng chỉ mới có nửa phần thắng. biết kẻ địch có thể đánh bại được, biết quân ta có thể đánh nổi mà không hiểu địa hình bất lợi cho việc tác chiến thì thắng lợi cũng mới nắm được một nửa. - Người biết dùng binh thì hành động quyết không mê muội, sử dụng chiến thuật biến hóa khôn lường. Thế mới nói: biết địch biết ta, thắng mà không nguy; nắm vững thiên thời địa lời sẽ giành được thắng lợi hoàn toàn.
Xin bổ sung Thiên III : Mưu Công Có ba điều nguy hại mà vua chúa có thể gây ra cho hành động quân sự : Một là biết rõ quân đội không thể tiến mà vẫn xua quân tiến lên . Biết rõ quân đội không thể thoái mà vẫn hạ lệnh thoái lui , đó gọi là trói buộc quân đội . Hai là , không rõ sự tình nội vụ của quân đội mà tham dự vào công việc hành chính của quân đội , sẽ khiến quân sĩ hoang mang . Ba là , không hiểu rõ quyền nghi cơ biến trong quân sự mà vẫn can thiệp vào sự chỉ huy quân đội , sẽ khiến tướng sĩ nghi ngờ . Quân đội đã hoang mang lại nghi ngờ ắt các chư hầu liệt quốc sẽ thừa cơ xâm lăng . Thế gọi là làm loạn quân mình , tự chuốc lấy thất bại . Có năm điều có thể đoán trước được thắng lợi : Một là , biết có thể đánh hay không thể đánh Hai là hiểu được phép dùng khác nhau giữa nhiều quân và ít quân . Ba là toàn quân tướng sĩ đồng lòng nhất trí Bốn là lấy mình có chuẩn bị kỹ lưỡng đánh địch không có chuẩn bị Năm là tướng có tài chỉ huy mà không bị vua trói buộc áp chế Vì thế mới nói , biết địch biết ta trăm trận chẳng nguy ; biết ta mà không biết địch hoặc thắng hoặc bại ; đã không biết địch lại chẳng biết ta thì mỗi trận mỗi nguy Nhà tui có 1 cuốn Binh Pháp Tôn Tử rất hay , và mỗi câu quan trọng là 1 trận đánh lịch sử minh họa , nhưng vì các pác đã phụ trách rùi nên thui . Và tui cũng có 1 cuốn 36 kế cũng hay ko kém, khi nào các pác xong thì tui sẽ giúp phần 36 kế cho ^__^ , àh đừng pác nào lấy 36 kế trên mạng nhé , dở lắm .
Thập Nhất Thiên: CỬU ĐỊA Tôn Tử nói rằng : Trong binh pháp có chín thế đất khác nhau : -Thế đất ly tán : -Thế đất dễ lui (vào cạn); -Thế đất tranh giành ; -Thế đất giao thông ; -Thế đất ngã tư ; -Thế đất khó lui(vào sâu) -Thế đát khó đi lại ; -Thế đất vây bọc ; -Thế đất chết kẹt ; [spoil] Chư hầu tự đánh trên đất mình,đó là thế đất ly tán : Vào đất người chưa đuược sâu, đó là thế đất vào cạn hay dễ lui ; Ta chiếm được thì lợi cho ta,địch chiếm được thì lợi cho địch, đó là thế đất tranh giành . Ta đi lại dễ dàng,địch đi lại cũng dễ dàng,đó là thế đất giao thông. Đất tiếp giáp với ba nước chư hầu,ai đến trướcthì giao kết được với dân chúng trong thiên hạ, đó là thế đất ngã tư. Đi sâu vào đất nước của người, đã vượt qua nhiều thành ấp của địch,đó là thế đất vào sâu hay khó lui. Ở những vùng núi rừng hiểm trở, có nhiều đầm lầy, các đường xá đi lại rất khó khăn, đó là thế đất khó đi lại ; Lối vào thì chật hẹp,lối ra thì quanh co,binh địch ít có thể đánh được binh ta nhiều, đó là thế đất vây bọc ; Dánh gấp thì còn sống, không dám đánh gấp thì phải thua chết, đó là thế đất chết kẹt. Bởi thế cho nên : Ở đất ly tán thì không nên đánh đường hoàng. Ở đất vào cạn (dễ lui) thì chớ dùng binh. Ở đất tranh giành thì chớ tấn công. Ở đất giao thông thì chớ đóng binh ngăn đường. Ở đất ngã tư, thì nên kết giao với các nước chư hầu. Ở đất vào sâu (khó lui) thì nên cướp đoạt. Ở đất khó đi lại thì nên bỏ đi nơi khác. Ở đất vây bọc thì nên dùng mưu. Ở đất chết kẹt thì nên liều đánh. Ngày xưa kẻ giỏi dùng binh có thể khiến cho quân địch trước sau mất liên lạc, binh nhiều và ít không thể cậy nhờ nhau, người sang và kẻ hèn không thể cứu nhau người trên và kẻ dưới không thể giúp nhau, sỹ tốt ly tán mà không thể tập trung được, binh tụ hợp mà không thể chỉnh tề kẻ dùng binh thấy có lợi thì dấy không có lợi thì dừng. Nếu quân địch kéo đến đông đảo và chỉnh tề thì ta phải làm thế nào ? Trước hết hãy đoạt hết chỗ thiết yếu của chúng, như thế ắt chúng phải nghe theo ta. Việc binh cốt yếu phải mau lẹ, thừa dịp địch không kịp xoay trở, ta đi theo nhưng đường lối mà chúng không ngờ tới để đánh vào những chỗ mà chúng không phòng bị. Binh giữ vai khách ở nước người, tiến vào sâu thì được chuyên nhất, chủ nhân không thể khắc trị nổi. Ta chiếm đoạt những đồng ruộng phì nhiêu để nuôi sống ba quân ; ta bồi dưỡng sĩ tốt đừng bắt họ làm lụng vất vả, để dồn chứa khí lực cho họ, khi động dùng thì dùng mưu kế lạ khiến cho kẻ địch không thể lường được. Ta ném binh vào chỗ không thể tháo lui nên binh ta dẫu chết cuũng không trốn chạy thế mà không lẽ chịu chết mà không được gì sao bởi thế nên sic tốt hết lòng chiến đấu. Binh sĩ bị vây hãm quá mứcắt không còn lo lắng sợ hãi nữa, không có chỗ chạy nên phải vững chí, tiến vào sâu nên không bị trói buộc cưcj chẵng đã phải đánh vậy. Cho nên binh ấy không cần phải căn dặn gì mà vẫn giữ gìn, không cầu mong mà đuwocj lòng sĩ tốt, không cần ước thúc mà thương yêu bề trên không ccàn nói mà đã tin cậy. Cấm bàn điềm gở, trừ khử ngi ngờ thì binh ấy đến chết cũng không thay lòng . Sĩ tốt ta không thừa tiền của không phải họ ghét tiền của, họ không tiếc tính mạng không phải họ ghét sống lâu. Ngày ra lệnh sĩ tốt kẻ thì ngồi khóc nước mắt chảy ướt áo, kẻ thì nằm khóc lệ tràn ướt má. Ném binh ấy và chỗ không chạy được thì họ sẽ dũng cảm như Chuyên Chư và Tào Quệ. Binh biết dùng xẽ như con suất nhiên. Suất nhiên là giống rắn ở Thường Sơn. Đánh vào đầu thì đuôi quặt lại đâm, đánh vào đuôi thì đầu quay lại cắn, đánh vào mình thì đầu đuôi đều quặp vào giữa. Có thể dùng binh như con suất nhiên được không ? Có thể. Người ở nước Ngô và người ở nước Việt tuy ghét nhau nhưng khi ngồi chung một thuyền để qua sông gặp phải sóng gió, thì cùng cứu nhau như tay trái và tay mặt vậy. Trói chân ngựa chôn bánh xe đều chưa đủ tin rằng đứng yên một chỗ. Làm sao cho mọi người cùng một lúc trở nên bạo dạn như một người, như thế mới đúng là phép cầm binh. Ba quân cứng hay mềm mạnh hay yếu, đều có thể dùng được cả, đó là nhờ địa thế vậy. Cho nên kẻ giỏi dùng binh, sai sử ba quân giống như dẫn dắt một người thành thử họ cực chẳng đã phải tuân theo vậy. Khi mưu đồ việc gì bậc tướng súy phải lặng lẽ để được sâu kín, phải ngay thẳng chỉnh tề để được trị được yên, phải bịt tay che mắt sĩ tốt khiến cho họ chẳng biết được ý mình, phải đổi công việc thay mưu kế khiến cho sĩ tốt không hiểu được việc mình, phải dời chỗ ở dẫn binh đi quanh kẹo, khiến cho sĩ ttố không lường được kế mình. Tướng sĩ dẫn binh đi lâm trận cũng như leo lên cao rồi vứt thang đi; dẫn quân đi sâu và đất chư hầu, đốt thuyền đập nồi để phát động tâm cơ của sĩ tốt, giống như là xua một bầy dê xua qua thì qua xua lại thì tìm lại, chẳng biết là đi đâu ; nắm ba quân, ném vào nơi hiểm yếu đó là công việc của tướng súy. Cách ứng biến của chín thế đất, điều lợi hại sự co duỗi, lẽ thường của nhân tình, đó là những điều mà tướng súy không thể không xét kỹ. Theo phép đem quân giữ vai khách ở nước người thì : • Vào sâu ắt được chuyên nhất ; • Vào cạn ắt phải ly tán ; • Ra khỏi nước mình, vượt biên giới để đóng quân đó là đất cách tuyệt ; • Giao thông được bốn nước đó là đất ngã tư ; • Đã vào sâu rồi đoa là đất khó lui ; • Mới vào cạn đó là đất dễ lui ; • Mặt sau hiểm trở không lui được, mặt trước có đèo ải khó qua,đó là ở đất vây bọc • Không có lối thoát đó là ở đất chết kẹt ; Bởi thế cho nên : • Ở đất ly tán ta thống nhất ý chí của ba quân ; • Ở đất dễ lui ta cho ba quân đi liền nhau vì đó đồn chấn giữ liền nhau ; • Ở đất tranh giành ta đem quân đánh vào lưng địch • Ở đất giao thông ta giữ gìn cẩn thận • Ở đất ngã tư, ta củng cố tình giao hảo với các nước chư hầu • Ở đất vào sâu (khó lui) ta lo chu cấp đều dặn lượng thực cho quân sĩ • Ở đất chết kẹt ta cho sĩ tốt biết rằng không thể sống còn • Ở đất vây bọc ta cho bít chỗ hở • Ở đất khó đi lại ta đi qua khỏi cho gấp rút. Cho nên tình trạng việc binh phải như sau : • Bị vây thì phải chống cự • Cực chẳng đã nên phải đánh • Bị địch bức bách quá nên phải tuân lệnh tướng súy • Không biết được mưu kế của chư hầu thì không tính trước việc kết giao. • Không biết hình thế núi rừng, đầm lầy hiểm trở như thế nào thì không thể hành quân. • Không dùng kẻ hướng đạo thì không thể lấy địa lợi. Trong những điều đấy không biết một thì không đáng gọi là binh của bậc bá vương. Binh của bậc bá vương hễ đanh nước lớn nào thì khiến cho binh của họ không thể tụ hợp được, uy hiếp địch đến nỗi các nước khác không giám đến kết giao với địch. Bởi thế cho nên không cần tranh giành việc kết giao với thiên hạ, không cần bồi đắp quyền thế của mình đối với thiên hạ, chị tin cậy thực lực riêng của mình để uy hiếp địch quốc nên có thể đánh lây thành của họ. Nên ban thưởng đạc biệt ra ngoài phép ban thưởng, nên ra những mệnh lệnh đặc biệt ra ngoài thông lệ, thì có thể sử dụng ba quân như sai khiến một người. Bày công việc ra để sai khiến mà chớ nói trước cho biết, bày điều lợi để sai khiến mà chớ cho thấy điều hại. Ném binh vào đất mất rồi mới còn, để binh bị vây hãn ở đất chết rồi sau mới cho sống. Để cho binh thấy sự nguy hại đe dọa ròi sau ta mơi làm chủ sự thắng bại được. Phép dùng binh là giả vờ thuận theo ý địch, dồn binh đánh vào một hướng , từ ngàn dặm đế giết tướng địch, đó gọi là khéo nên làm nên việc. Ngày quyết định dấy binh hãy đóng chặt các nơi quan ải, hủy bỏ phù tiết không thông sứ với địch quốc, truớc phải tính toán cẩn thận chốn miếu đường để sắp đặt công việc cho được chu đáo. Thấy địch sơ hở chỗ nào thì vội len vào. Muốn đánh chiếm chỗ thiết yếu nào thì phải giấu kín ý định của ta, phải tùy theo địch tình mà sắp đặt kế hoạch chiến đấu. Lúc mới đầu binh phải như gái tơ, chờ địch hé cửa thì xông vào như thỏ chạy trốn khiến địch không kịp chống cự. [/spoil]
Thập Nhị Thiên: HỎA CÔNG Tôn Tử nói: Có năm cách đánh bằng lửa: -Thứ nhất là đốt dinh trại để giết người; -Thứ hai là đốt lương thảo tích trữ; -Thứ ba là đốt xe cộ ; -Thứ tư là kho lẫm ; -Thứ năm là đốt đội ngũ để làm giặc rối loạn. Muốn dùng hoả công, phải có nhân duyên, các hoả khí phải cụu bị sẵn sàng. Muốn phóng hoả phải chờ thời tiết, muốn châm lửa phải chọn ngày. Thời tiết thuận lợi là khí trời nắng ráo. Ngày thuận lơị là ngày mà mặt trăng ở lại trong các sao Cơ, Bích, Dực, Chẩn. Những ngày mặt trăng ở lại bốn sao ấy là những ngày nổi gió. Khi dùng hoả công, phải biết ứng biến tuỳ theo năm trường hợp phóng hoả : - Lửa cháy ở bên trong thì gấp tiếp ứng ở bên ngoài ; - Lửa cháy rồi nhưng binh địch vẫn yên lặng, hãy chờ xem mà chớ vội đánh ; - Khi lửa cháy to, vào được thì vào, không vào được thì thôi ; - Lửa đã cháy được ở ngoài, thì không cần nội ứng, lựa dịp thuận lợi mà đánh vào. - Lửa cháy ở trên luồng gió thì chớ ở dưới luồng gió đánh lên. - Ban ngày có gió nhiều,thì ban đêm không có gió. Nhà binh phải biết năm trường hợp phát hỏa ấy và phải tính toán ngày giờ,phương hướng để mà giữ gìn. Dùng lửa để trợ giúp vào sự tấn công thì sáng sủa dễ thấy,dùng nước để trợ giúp vào sự tấn công thì được mạnh thế hơn. Nước có thể dung để ngăn chặn, chớ không thể dùng để chiếm đoạt. Đánh thì thắng, giành thì lấy được,mà không tưởng thưởng công lao của sĩ tốt, đó là một điều nguy hại, như thế chỉ ở lại đất địch tiêu phí tiền một cách vô ích. Cho nên Vua sáng phải lo tính điều ấy, tướng tài phải sắt đặt việc ấy . Không thấy lợi thì đừng dấy binh, không nguy khốn thì đừng đánh. Nhà vua không nên vì giận giữ mà dấy binh, tướng không nên vì oán hờn mả gây chiến. thấy có ích lợi cho nước nhà thì dấy binh,không thấy ích lợi thì thôi. Đã giận có thể mừng trở lại, đã hờn có thể vui trở lại ; nước mất rồi thì khó lấy lại người chết rồi thì không thể sống lại. Cho nên vua sáng phải cẩn thận về việc ấy, tướng tài phải cảnh giác về điều ấy, đó là phép yêu nước, giữ binh được vẹn toàn.
Thực tiễn của Hỏa Công: Nói đến về việc Hỏa Công thì bậc thầy chính là Gia Cát Võ Hương Hầu. Một tòa thành lửa ở Tân Dã đốt chết chục vạn quân của Hạ Hầu Đôn. Một ngọn gió đông tạo nên trận Xích Bích. Chục cỗ xe hỏa khí mà đánh bại quân giáp mây. Mỗi trận đánh là một cách dùng hỏa công khác nhau ở những địa hình khác nhau. Trong thành, trên bộ, duới nước, trong hang núi Khổng Minh đều hỏa công được cả. Những trận đấy nếu không phải lấy ít đánh nhiêu, lấy yếu thằng mạnh thì cũng là đánh với quân địch mình đồng ra sắt. Những cuộc hỏa công đó đều làm thay đổi cơ bản cục diện của các bên. Vì vậy gọi Khổng Minh là Thần Hỏa : có lẽ không phải là sai. Cấm bác tuấn: nhập tách edit bài viết của tôi Lu Bu sẽ không edit mà delete bài thôi!
Thập tam thiên : Dụng gián Phàm hưng sư thập vạn , xuất binh thiên lý , bách tính chi phí , công gia chi phụng , nhật phí thiên kim , nội ngoại tao động , đãi ư đạo lộ , bất đắc thao sự giả , thất thập vạn gia. Tương thủ sổ niên , dĩ tranh nhất nhật chi thắng , nhi ái tước lộc bách kim , bất tri địch chi tình giả , bất nhân chi chí dã , phi nhân chi tướng dã , phi chúa chi tá dã , phi thắng chi chúa dã . Cố minh quan hiền tướng , sở dĩ động nhi thắng nhân , thành công xuất ư chúng giả , tiên tri dã . Tiên tri giả , bất khả thủ ư quỷ thần bất khả tượng ư sự , bất khả nghiệm ư độ , tất thủ ư nhân , tri địch chi tình giả dã . Cố dụng gián hữu ngũ : hữu hương gián , hữu nội gián , hữu phản gián , hữu tử gián , hữu sinh gián . Ngũ gián câu khởi , mạc tri kỳ đạo , thị vị thần kỷ , nhân quan chi bảo dã . Hương gián quan nhân nhi dụng chi. Phản gián giả , nhân kỳ địch gián nhi dụng chi . Tử gián giả , vi cuống sự ư ngoại , lệnh ngô gián chi , nhi truyền ư địch gián dã . Sinh gián dã , phản báo dã. Cố tam quân chi thân , mạc thân ư gián , thưởng mạc hậu ư gián , sự mạc mật ư gián . Phi thánh trí bất năng dụng gián , phi nhân nghĩa bất năng sử gián , phi vi diệu bất năng đắc gián chi thực. Vi tai ! Vi tai ! Vô sở bất dụng gián dã . Gián sự vị phát , nhi tiên văn giả , gián dữ sở cáo giả giai tử . Phàm quân chi sở dục kích , thành chi sở dục công , nhân chi sở dục sát , tất tiên tri kỳ thủ tướng , tả hữu , yết giả , môn giả , xá nhân chi tính danh , lệnh ngô gián tất sách tri chi . Tất sách địch nhân chi gián lai gián ngã giả , nhân nhi lợi chi , đạo nhi xá chi , cố phản gián khả đắc nhi dụng dã . Nhân thị nhi tri chi , cố hương gián , nội gián khả đắc nhi sử dã ; nhân thị nhi tri chi , cố tử gián vi cuống sự , khả sử cáo địch ; nhân thị nhi tri chi , cố sinh gián khả sử như kỳ. Ngũ gián chi sự , chúa tất tri chi . Tri chi tất tại ư phản gián , cố phản gián bất khả bất hậu dã. Tích Ân chi hưng dã , Y Doãn tại Hạ ; Chu chi hưng dã , Lã Nha tại Ân . Cố duy minh quân hiền tướng , năng dĩ thượng trí vi gián giả , tất thành đại công . Thử binh chi yếu , tam quân chi sở thị nhi động dã . Dịch nghĩa : Phàm dấy binh mười vạn , đem quân đi xa ngàn dặm , những phí tổn mà trăm họ và công quỹ phải gánh chịu mỗi ngày tiêu tốn ngàn vàng , tiền tuyến hậu phương đều chấn động không yên , dân phu cũng phải bôn ba nhọc nhằn , có đến bảy chục vạn hộ không thể tập trung sức lo việc chính của mình là canh tác , làm ăn . Đôi bên chống chọi nhau mấy năm để tranh một ngày chiến thắng , nếu mỗi bên lại tiếc tước lộc và tiền của , không chịu trọng dụng gián điệp để dò xét tình hình địch , đo đó thất trận thì đó là sự bất nhân cùng cực. Hạng người như thế không thể làm tướng lĩnh chỉ huy quân đội , không đáng làm kẻ lao động đường phố tá cho quốc gia , cũng chẳng phải là người quyến định thắng lợi . Vua sáng suốt , tướng hiền lương sở dĩ xuất quân là chiến thắng , thành công hơn người là nhờ biết trước tình hình địch . Muốn biết trước tình hình địch , không thể cầu xin quỷ thần , không thể dựa vào ức đoán , không thể dùng độ số vận hành của trời , trăng , sao để kiểm chứng , mà phải dùng người , phải khai thác từ những người nắm được tình hình địch . Có năm phương thức dùng gián điệp là hương gián , nội gián , phản gián , tử gián , sinh gián . Sử dụng đồng thời năm phương thức sẽ khiến kẻ địch không thể biết quy mô dùng gián điệp của ta , đây là phương pháp sử dụng gián điệp thần diệu khó đoán , là pháp bảo thắng địch của nhà vua . Hương gián là sử dụng người dân , dân làng ở nước địch làm gián điệp . Phản gián là sử dụng gián điệp của địch làm gián điệp cho ta . Tử gián là tạo ra tình báo giả, rồi thông qua gián điệp của ta cài ở bên địch mà chuyển cho gián điệp của địch , khiến kẻ địch bị lừa , một khi sự việc bại lộ , gián điệp của ta khó bề thoát chết. Sinh gián là người mà ta phái đi thám thính có thể sống sót trở về báo cáo tình hình địch . Cho nên trong quan hệ mật thiết với quân đội , không ai mật thiết hơn gián điệp , không ai được hậu thưởng hơn gián điệp , không có việc nào bí mật hơn việc dùng gián điệp . Không thông minh tuyệt đỉnh thì không thể sử dụng gián điệp . Không nhân từ khảng khái không thể chỉ huy gián điệp . Không suy tính tinh tường , sâu xa thì không thể phân biệt tin tức gián điệp cung cấp là thật hay giả . Vi diệu thay ! Vi diệu thay ! Thời nào , nơi nào cũng có thể sử dụng gián điệp . Công tác gián điệp còn chưa tiến hành mà công việc đã bị tiết lộ , thì cả gián điệp lẫn kẻ biết được bí mật ấy đều phải đem giết . Phàm cần đánh đạo quân nào , cần chiếm thành nào , cần giết kẻ nào của địch , ắt phải biết trước họ tên của chủ tướng , tay chân thân tín , kẻ truyền tin , kẻ gác cửa , khách khứa ... là ai , phải lệnh cho gián điệp của ta dò xét cho tường tận . Địch thể nào cũng phái gián điệp sang dò xét quân ta . Ta cần phát hiện gián điệp của địch , mua chuộc , khoản đãi , dẫn dụ họ , sau đó thả họ trở về , như vậy là ta sử dụng được phản gián . Thông qua phản gián , hiểu được tình hình địch thì hương gián , nội gián cũng sẽ phục vụ cho ta . Thông qua phản gián hiểu được tình hình địch , thì có thể dùng tử gián chuyền tình báo giả cho kẻ địch . Thông qua phản gián hiểu được tình hình địch , thì có thể dùng sinh gián ấn định trước thời gian trở về báo cáo tình hình địch . Sử dụng năm loại gián điệp , người đứng đầu đất nước phải biết và nắm vững . Biết được tình hình này hay không là nhở sử dụng phản gián , cho nên không thể không thưởng cho phản gián thật hậu . Xưa nhà Ân mạnh lên là nhờ Y Doãn làm gián điệp bên nhà Hạ , hiểu biết nội tình nhà Hạ. Nhà Chu mạnh lên là nhờ Lã Nha làm gián điệp bên nhà Ân , hiểu biết nội tình nhà Ân . Cho nên vua sáng suốt , tướng hiền là phải biết dùng người thông minh siêu việc làm gián điệp thì nhất định sẽ thành công lớn . Đây là công tác trọng yếu trong việc dùng binh , toàn bộ quân đội dựa vào tình hình địch do gián điệp cung cấp mà quyết định hành động quân sự . Nạy trúa gãy cả tay .... =.,=
*PHỤ LỤC: I. Các loại địa hình chiến đấu trong binh pháp Tôn Tử Tôn Vũ Tử cho rằng có 9 loại địa hình chiến đấu. Ấy là tản địa, khinh địa, tranh địa, giao địa, cù địa, trọng địa, tỵ địa, vi địa và tử địa. [spoil] 1/ Tản địa Khu vực xảy ra tác chiến trong nội địa của bản quốc, được gọi bằng tản địa. Tại sao gọi là tản địa? Tào Tháo bảo: Vì quân sĩ quyến luyến quê hương, đường sá tương đối gần, con người dễ tan tác mất mát. Tôn Vũ cho rằng ''tản địa thì đừng đánh''. Hà cớ gì tản địa lại dừng đánh? Kẻ địch dám xâm phạm, chứng tỏ chúng có ưu thế, quân phòng thủ ở vào cái thế tương đối yếu cho nên tránh việc vội vàng tác chiến, chỉ nên dùng phương cách phòng thủ, tiêu diệt dần sinh lực địch, đợi thời cơ có lợi sẽ quyết chiến với kẻ thù. Do vậy, Tôn Vũ lại nhấn mạnh: quân sĩ đóng nơi tản địa, điều quan trọng là họ phái có ý chí chiến đấu thống nhất, lòng người son sắt. ''Không tảc chiến'' không có nghĩa không đánh. Ý nói không dùng thế công mà chủ yếu dùng phương cách phòng thủ. 2/ Khinh địa Khu vực tác chiến tung thâm gần đất nước của kẻ thù được gọi bằng khinh địa. Tiến vào đất nước của kẻ thù chưa sâu, tương đối gần đất nước mình, đường giao thông của tuyến sau không dài, dễ vận chuyển lương thực và vũ khí. Nhưng đã tiến sâu vào nội địa của kẻ thù, khó tránh khỏi sự chống trả của đối phương, cho nên quân sĩ đóng ở vùng khinh địa phải bảo vệ chặt trận địa của bên mình. Tôn Vũ bảo: “Khinh địa thì không ngừng hoạt động''. Phàm quân đội đã tiến vào đất nước của kẻ thù thì nhất thiết phải dựa vào ưu thế quân sự của mình mà đánh vào mặt yếu của đối phương. Thành ra, lúc mới tác chiến phải chủ động phát huy ưu thế tấn công, không được án binh bất động. Phải ra sức tiến sâu vào đất nước của đối phương, tiêu diệt kẻ thù trước khi chúng nghĩ ra cách phòng thủ mới nhằm đạt được mục đích chiến đấu. 3/ Tranh địa Là khu vực quan trọng về chính trị, kinh tế và quân sự. Tôn Vũ nhận định, bên nào có được tranh địa thì bên đó có lợi thế. Thành ra tranh địa là mục tiêu tranh giành của đôi bên. Tác chiến trong vùng tranh địa phải chú ý mấy phương diện sau đây: - Một là: vùng đất quan trọng nhưng trống vắng. Sự tranh chấp của đôi bên (về nó) chưa phân thắng bại. Mấu chốt của sự thắng bại lúc này là ở cự ly gần xa của đôi bên đối với vùng đất đó, tình trạng đường giao thông qua lại ở đấy và dụng cụ làm đường của bộ đội. Trước tình hình ấy, bộ đội trước hết nên nhanh chóng hành quân tới con đường mà kẻ địch sẽ ngăn chặn đường tiến quân của đối phương nhằm bảo đảm cho bộ đội chủ lực chiếm lĩnh được địa hình. - Hai là: kẻ địch đã chiếm được vùng đất đó, nhưng chưa ở thế vững vàng. Nếu bên ta lúc này có ưu thế về binh lực, nên lập tức dùng phương pháp tấn công. (Ngày nay gọi là đánh vào nơi địch tạm trú quân, chưa ổn định) - Ba là, kẻ địch đã chiếm được vùng đất đó và có đông quân cố thủ. Trong trường hợp này, không nên công khai tấn công. Có thể điều một ít lực lượng tinh nhuệ, gấp rút đánh thọc vào sau lưng địch, tiến sâu vào hậu phương của chúng, phá hoại đường giao thông, quấy rối kẻ thù. - Bốn là, bên ta đã chiếm được vùng đất quan trọng đó, nhưng kẻ địch có ưu thế tuyệt đối về binh lực và vũ khí, bên ta khó giữ nổi thì đành bỏ mặc vùng đất đó cho kẻ địch chiếm giữ, thừa cơ phân tán binh lực của chúng. 4/ Giao địa Vùng đất nằm ở giao điểm của hai trục đường ngang dọc. Ở vùng đất này, quân ta có thể đi qua, kẻ địch cũng có thể lại đến. Tôn Vũ nhận định: ''Giao địa thì vô tuyệt''. Về hàm nghĩa của câu này, sách ''Mười nhà chú thích Tôn Tử'' đều có những cách giải thích khác nhau. Chữ ''tuyệt'' ở đây nên hiểu là đoạn tuyệt, tựa như lời nói đầu về vấn đề hành quân mà người chỉ huy phải ghi nhớ. Bởi là tụ điểm giao thông, dễ bị kẻ địch cắt đứt. Cho nên, Tôn Vũ mới nhắc nhở ''bên ta phải cẩn thận bảo vệ nó'', nhấn mạnh khi tác chiến ở vùng đất này, quân đội phải tăng cường việc phòng thủ. 5/ Cù địa Khu vực ranh giới giữa nhiều nước với hệ thống giao thông phát triển. Với khu vực này, một nước nào tấn công, thường thường ảnh hưởng đến các quốc gia khác. Hoặc giả, có thể lợi dụng được quốc gia khác. Bởi vậy phải tìm cách tranh thủ các quốc gia khác, tăng cường thực lực bên mình. Tôn Vũ nêu bật công việc kết thân với các chư hầu, không phải chỉ tiến hành khi chiến tranh nguy cấp. Điều chủ yếu là phải có chính sách láng giềng hữu hảo lúc thời bình, bang giao gắn bó. 6/ Trọng địa Khu vực nằm sâu trong nội địa của kẻ thù, rời xa thành phố và ấp trại của bên ta, được gọi bằng trọng địa. Tôn Vũ quan niệm: trong việc tác chiến, ''trọng địa thì giành lấy'', ''trọng địa giúp bên ta vận chuyển đều đặn lương thực'' (thiên cửu địa). Quân đội tiến sâu vào khu tung thâm của địch, đường giao thông giữa hậu phương và mặt trận kéo dài ra, còn luôn bị kẻ thù đánh phá, thường xảy ra tình trạng giao thông gián đoạn. Thành thử có một số vật tư chiến tranh, nhất là lương thực, cần phải cướp tại chỗ để bảo đảm cho cuộc sống của quân đội ta, là hiện tượng bình thường. 7/ Tỵ địa Khu vực núi non hiểm trở và ao hồ được gọi là tỵ địa. Đặc điểm của tỵ địa là đi lại khó khăn. Vì thế nhắc nhở ''tỵ địa thì bước qua'', nghĩa là quân sĩ khi tác chiến ở khu vực này cần nhanh chóng xa rời nó, không nên ở lại lâu. 8/ Vi địa Đường tiến chật hẹp, đường thoái xa xăm, khu vực tác chiến này được gọi là vi địa. Tôn Vũ cảnh báo: ''vi địa thì phải tìm mưu kế''; Quân đội hoạt đông trong khu vực vi địa phải nghĩ ra mưu kế để vừa có thể tiến, vừa có thể thoái, đồng thời còn phải đánh lừa kẻ địch, chờ lúc chúng chểnh mảng, đột nhiên tấn công. Tôn Vũ còn bảo: ''Với vi địa, bên ta cần đóng cửa phòng thủ'' (thiên cửu địa). Câu này ý chỉ trong trường hợp bên ta bị bao vây, cần chủ động lấp cửa phòng thủ, nhằm tránh việc kẻ thù dùng mẹo ''ba vây một đóng'' để làm lung lay quyết tâm cố thủ trận địa của tướng sĩ. Ngược lại khi kẻ thù vướng, mắc trong vòng vây nên dùng mưu lược, thực hiện chiến thuật tấn công bằng tâm lý, vận dụng các phương cách làm tan rã đội ngũ, gọi hàng và công phá, nhằm thực hiện mục đích của việc chiến đấu. 9/ Tử địa Khu vực không có lối thoát gọi là tử địa. Tác chiến trong khu vực tử địa nếu tham sống sợ chết thì bỏ mạng là cái chắc. Chiến đấu dũng cảm sẽ được tồn tại. Do đó, ở trong vùng “tử địa”, phải ra sức chiến đấu, trong cái chết mưu cầu sự sống. Khi quân sĩ rơi vào vùng tử địa, tướng lĩnh phải thể hiện trước ba quân lòng cảm tử, khiến toàn thể quân sĩ quyết giành lấy sự sống trong vùng tử địa. Việc tìm phương cách tác chiến thích hợp với địa hình là nguyên tắc tác chiến cơ bản của bộ binh. Thời xưa chưa có các quân chủng hiện đại như không quân và hải quân. Mọi cuộc chiến tranh đều diễn ra trên mặt đất, dẫu là trong chiến tranh hiện đại, không quân và hải quân cũng phải nghĩ đến sự ảnh hưởng của cơ cấu lục quân đối với mình. Vì vậy, việc tìm phương cách tác chiến thích hợp với địa hình vẫn là điều cực kỳ quan trọng đối với chiến tranh hiện đại. [/spoil]
II. Phương pháp 4 làm chủ Tôn Vũ Tử cho rằng, sự tốt xấu về nhân tố tinh thần, sự mạnh yếu về tình trạng thể lực, cái ưu cái khuyết trong việc bố trí trận địa chiếm một vị trí quan trọng trong vấn đề tác chiến. Do vậy ông nêu lên phương pháp “bốn làm chủ”: “Làm chủ chí khí, làm chủ nhân tâm, làm chủ nhân lực và làm chủ sự biến đổi”. Ông phát biểu trong “Thiên quân tranh”: “Ban ngày thì chí khí sắc sảo, ban đêm thì chí khí cùn nhụt, chập tối thì chí khí trở về, đó là làm chủ chí khí; đối xử với rối loạn bằng sự làm chủ, đối xử với ồn ào bằng yên tĩnh, đó là làm chủ nhân tâm; đối xử với cái xa bằng cái gần, đối xử với cái đói bằng cái no, đó là làm chủ nhân lực; không cầu được cờ chính thống, chớ đánh vào trận địa một cách đường hoàng”, đó là làm chủ sự biến đổi. Phương pháp “Bốn làm chủ” được Tôn Vũ nêu lên như sau: 1/ Làm chủ chí khí: Thời xưa, tác chiến gắn liền với việc đánh nhau trực tiếp, sự thắng bại của chiến tranh với dũng khí của quân sĩ có mối quan hệ cực kỳ mật thiết. Sĩ khí và ý chí chiến đấu là nhân tố hàng đầu của sức chiến đấu. Sĩ khí dâng cao thì dễ dành thắng lợi, sĩ khí sa sút thì thường dẫn đến thất bại. 2/ Làm chủ nhân tâm: Ý nói trước trận đánh và trong trận đánh, tướng soái không được dao động hoặc dễ dàng thay đổi quyết tâm chiến đấu như đã tuyên thệ. Chữ “Tâm” ở đây người thời trước gọi bằng “bản tâm”, “tâm mưu”, mặc dầu nội dung của nó bao gồm các phương diện khí chất tinh thần và tu dưỡng tư tưởng, nhưng hạt nhân là lòng quyết tâm chiến đấu của tướng soái. Xung quanh vấn đề lòng quyết tâm chiến đấu của người chỉ huy, Tôn Tử nói trong “Thiên quân tranh”: “Tướng có thể dành lòng người”. Ông còn bảo: “Đối xử với rối loạn bằng việc làm chủ, đối xử với sự ồn ào bằng sự yên tĩnh, đó là làm chủ nhân tâm”. Điều này nói lên cuộc đấu tranh giữa lòng quyết tâm chiến đấu của bên ta với lòng “lung lay” hay cái “vững tâm”, “Đoạn tâm” trong quyết tâm chiến đấu của đối phương. Về “vững tâm” một nhà học giả họ Hà chú thích: “Không có vị tướng nào lại muốn đơn độc một mình, chỉ dựa vào sự tinh tế khôn ngoan của một cá nhân, mà muốn liên kết với hàng vạn con người, để đối phó với kẻ địch như hổ, báo. Cái lợi cái hại đan xen, cái thắng cái bại lẫn lộn, người tài trí phải biến, trù liệu trong tâm trí, không phóng đại sự việc, phải ngăn nắp được thế sao chẳng đáng gọi là ứng biến khôn cùng, xử sự rạch ròi?”. Đó là nói về tầm quan trọng của “vững tâm”. Đỗ Mục phát biểu: “Tư Mã Pháp nói: Bản chất phải vững vàng, biết được kẻ địch sẽ có cách đối phó, bản tâm ổn định, nhưng còn phải biết điều khiển nó, làm cho thế ổn định càng trở nên chắc chắn, đừng bận tâm đến sự nhiễu loạn, đừng vì cái lợi trước mắt. Đợi chừng nào kẻ địch rối loạn, ồn ã thì xuất quân tấn công”. Đấy là nói về yêu cầu của “vững tâm”. Trương Dự bảo: “Lấy trừng trị đối xử với rối loạn, lấy cái tĩnh lặng đối xử với cái ồn ào, lấy cái bình tâm đối xử với cái nôn nóng, lấy sự nhẫn nại đối xử với giận dữ, đó là nói về phương pháp của “vững tâm”. Về “đoạn tâm”, Lý Chuyên nói: “Bực tức dẫn đến phẫn nộ, càn quấy dẫn đến rối loạn, nhỏ nhen đi đến kiêu căng, ngăn cách dẫn đến xa lạ”. Đó là nói về các phương pháp “đoạn tâm”. 3/ Làm chủ nhân lực: Ý chỉ việc tiêu hao và làm mỏi mệt sức chiến đấu của kẻ thù. Tôn Vũ nêu lên phương pháp “làm chủ nhân lực” trong “Thiên quân tranh”: “Đối xử với cái xa bằng cái gần, đối xử với cái mệt nhọc bằng cái thư nhàn, đối xử với cái đói bằng cái no”. Ông cho rằng lúc tác chiến phải nuôi dưỡng bằng cái tinh nhuệ, có thế mới có khả năng giành thắng lợi. Tôn Vũ còn bảo: “Giao chiến với kẻ địch sau cuộc hành quân đường dài, điều đó làm hao tổn binh lực, vì binh sĩ đã chịu nhiều cơ cực trên đường đi, sinh lực mệt mỏi dẫn đến cạn kiệt, tất nhiên dẫn đến tình trạng hao binh tổn tướng. 4/ Làm chủ sự biến đổi: Cơ mưu quân sự biến đổi khôn lường, khi đã nắm được quyền chủ động trên chiến trường, vẫn không thể xem nhẹ vai trò của chiến thuật “làm chủ sự biến đổi”, cái gọi là làm chủ sự biến đổi ấy là nắm vững phương pháp biến hóa cơ động. Điều mà Tôn Vũ đề cập trong“Thiên quân tranh”: “Không cầu được cờ chính thống, chớ đánh vào trận địa một cách đường hoàng” chính là ứng biến. “Cờ chính thống”, “trận địa đường hoàng” là chỉ tình thế quân đội khi có khí thịnh vượng, quân dung nghiêm chỉnh, thực lực hùng hậu và có sự chuẩn bị, đầy đủ về mặt tư tưởng, loại kẻ thù này, vừa mạnh vừa có sự chuẩn bị, tất nhiên là khó đánh, lúc này phải gác lại ý định tác chiến với bọn chúng. Cần sử dụng nhiều thủ pháp của chiến thuật làm chủ ý chí, làm chủ nhân tâm, làm chủ nhân lực… biến đổi chúng theo tình hình của địch, hoặc công phá hay cố thủ, hoặc tiến hay thoái, hoặc chính quy hay kỳ lạ, nhằm giành thắng lợi.
III. Về tam thập lục kế và binh pháp Tôn Tử Lâu nay mọi người vẫn có nhận định rằng tam thập lục kế cũng là của Tôn Tử. Thực tế thế nào? [ST] "Tam thập lục kế" là một bộ binh thư nổi tiếng ra đời vào thời kỳ cổ đại Trung Quốc, nhưng thập niên 40 thế kỷ 20 mới được người ta phát hiện, cả thảy thu thập 36 mưu lược. Có người coi bộ sách này sánh vai với "Binh pháp Tôn Tử", binh thư Trung Quốc nổi tiếng trên thế giới, và cho rằng hai cuốn sách này là hai bộ binh thư kiệt tác kinh điển; có người cho rằng cuốn sách "Tam thập lục kế" đã tập hợp mưu lược trí tuệ trong tư tưởng quân sự, là "mưu lược trí tuệ mang tính tiêu biểu" trong thời cổ đại Trung Quốc. Trong cuộc sống hiện thực, "Tam thập lục kế" đã sớm trở thành câu cửa miệng của người dân Trung Quốc. Theo ghi chép trong các cuốn sách cổ, câu nói "Tam thập lục kế" sớm nhất xuất hiện vào thế kỷ 5, lúc đó hai miền nam bắc Trung Quốc do nhiều chính quyền cát cứ hỗn chiến, triều đại thay đổi thường xuyên. Khi tác chiến với quân đội Bắc Ngụy, đại tướng Đàn Đạo Tế của chính quyền Lưu Tống ở miền nam sa vào cảnh khốn đốn. Đại tướng sử dụng mưu lược để mê hoặc đối thủ, cuối cùng toàn quân rút lui an toàn. Sau đó có người đánh giá Đàn Đạo Tế như sau: "Đại tướng Đàn Đạo Tế có 36 sách lược, tẩu vi thượng sách." Trong câu này, 36 mưu lược không phải là tên sách, mà là hình dung đại tướng Đàn Đạo Tế có nhiều mưu trí, "tẩu vi thượng sách" cũng không phải là một mưu lược trong đó, mà là chế giễu ông Đàn Đạo Tế giỏi về chạy trốn. Từ đó về sau, câu này dần dần trở thành tục ngữ dân gian "Tam thập lục kế, tẩu vi thượng sách", "36 kế" ở đây là hình dung mưu mô xảo quyệt, còn chưa có nội dung cụ thể, nhưng, sau đó người ta mượn câu tục ngữ này, tổng kết ra 36 mưu lược từ văn hóa mưu trí phong phú đa dạng trong lịch sử Trung Quốc, và dùng 36 thành ngữ ai ai cũng quen thuộc để đặt tên cho chúng, sau đó dần dần lưu truyền trong phạm vi rộng. Kể từ thế kỷ 13, tên của 36 mưu lược được xuất hiện trong các hình thức nghệ thuật như hý khúc truyền thống, tiểu thuyết và nghệ thuật vừa hát vừa nói dân gian, trở thành câu nói thường dùng mang đậm sắc thái văn học trong cuộc sống ngày thường của người Trung Quốc. Theo tư liệu, bản sách đầu tiên của "Tam thập lục kế" là một cuốn sách in lại được phát hành ở Thành Đô tỉnh Tứ Xuyên miền tây nam Trung Quốc vào năm 1941, trong sách ghi chú bằng chữ nhỏ "Mật bản binh pháp", không có tác giả và thời gian biên soạn. Cuốn sách này căn cứ theo một bản chép tay được phát hiện vào cùng năm. Chuyên gia chỉ rõ, trong quá trình truyền khẩu dân gian hàng nghìn năm, từng xuất hiện nhiều bản sách "Tam thập lục kế", phần lớn nội dung giống nhau, chỉ có cá biệt mưu lược khác nhau. Bản sách "Tam thập lục kế" cuối cùng được lưu truyền đến nay chắc là do một tác giả giấu tên ưa thích và am hiểu mưu lược chỉnh lý và gia công trên tư liệu vốn có lưu truyền trong dân gian, là bản sách được xác định cuối cùng. Tam thập lục kế_ diễn giải [spoil] 1. Dương đông kích tây (Đánh lạc hướng đối phương) Kế "Dương đông kích tây" là reo hò giả vờ như thật sự đánh vào phía đông, nhưng chủ yếu lại đánh vào phía tâỵ Trong tất cả mọi vấn đề của xã hội, từ chiến trường, thương trường, chính trường cho đến tình trường; nếu muốn điều này nhưng lại giả làm điều kia, nói điều này mà làm điều nọ, ấy là "Dương đông kích tây" vậỵ Kế này mờ ảo vô song. Nó rất khó biết, khó đoán, bị đánh bất ngờ. Kế này nhằm chuyển mục tiêu để lừa dối đối phương, khiến cho địch sơ ý, lừa lúc bất ý tấn công kẻ không chuẩn bị. Có nhiều cách thức để thực hiện kế này, như: - Tạo tin đồn. - Làm rối tai rối mắt địch. - Buộc đối phương lo nhiều mặt. - Mê hoặc ý chí của địch. - Nghi binh. - Làm phân tán lực lượng đối phương. - Làm yếu lực lượng đối phương, lực lượng phòng vệ địch. Nguyên tắc của " Dương đông kích tây" là bí mật và chủ động. Bị động coi như phải chịu sự khống chế của địch. Điều kỵ khi dùng kế " Dương đông kích tây" là để lộ cơ. Lộ cơ là mất hết khả năng phòng bị, chuẩn bị. Dù là trên chiến trường, thương trường hay chính trường cũng đều phải giữ bí mật và nắm được thế chủ động. 2. Điệu hổ ly sơn (Dụ hổ ra khỏi rừng) Kế "Điệu hổ ly sơn" là nhử, dụ hay khuấy động làm cho con hổ ra khỏi rừng. Kế "Điệu hổ ly sơn" có hai lối: Một là nhử hổ ra khỏi rừng để dễ dàng giết hổ. Hai là đuổi hổ đi để dễ bắt giết những loại hồ ly vẫn dựa oai hổ mà hoành hành. 3. Nhất tiễn hạ song điêu (Một mũi tên hạ hai con chim) Kế "Nhất tiễn song điêu" là dùng một mũi tên bắn chết hai con chim. Ý của mưu kế này là dùng sức lực tối thiểu để đạt đến hiệu quả tối đa. 4. Minh tri cố muội (Biết rõ mà làm như không biết) Kế "Minh tri cố muội" là biết thật rõ chuyện đấy, nhưng làm ra vẻ không biết gì. Với người xưa, đây là một triết lý xử thế rất cao, mục đích lại ẩn trốn tất cả những tiếng thị phi nghi hoặc, nhưng theo nghĩa mưu kế, nó là một thái độ thâm sâu. Cái đức của người quân tử không thể không cho thiên hạ biết, nhưng cái mưu kế của trượng phu không thể không giấu thiên hạ. Tóm lại, biết rất nhiều mà tỏ ra không biết một là kế "Minh tri cố muội" vậy. 5. Du long chuyển phượng (Biến rồng thành phượng) Kế "Du long chuyển phượng" là biến cái này thành cái kia, bên trong là hình rồng đó, nhưng làm cho nó trở thành phượng. Cái kế này rất phổ biến, trong dân gian ta gọi là "Treo đầu dê, bán thịt chó". 6. Mỹ nhân kế (Kế dùng gái đẹp) "Mỹ nhân kế" là dùng gái đẹp để làm xoay chuyển, thay đổi tình thế mà những cái khác không thể thực hiện được. Giai nhân từ ngàn xưa đến nay bao giờ cũng là đề tài chính. Tuy là phái yếu, không thể vác gươm đao mà đánh giặc, nhưng các nàng có thể thắng được bằng đôi mắt biếc và nụ cười xinh đẹp. Có những bức thành kiên cố cả mười vạn quân không hạ nổi, nhưng nó có thể bị sụp đổ bởi ánh mắt mỹ nhân. Sức mạnh của mỹ nhân đặc biệt là có ảnh hưởng đối với người anh hùng, người có quyền thế. 7. Sấn hỏa đả kiếp (Theo lửa mà hành động) Kế "Sấn hỏa đả kiếp" là lợi dụng lúc loạn để thao túng, lúc tình hình rối ren mà sắp xếp theo ý muốn. Có hai loại "Sấn hỏa đả kiếp": Một là theo lửa để mà đánh cướp. Hai là chính ta phóng hỏa mà đánh cướp. Theo lửa tức là thừa lúc người ở trong cơn nguy biến mà ta quấy hỗn loạn thêm. Phóng hỏa tức là chính ta gây ra sự hỗn loạn mà thực hiện theo ý muốn của ta. Theo lửa hay phóng hỏa cùng đi chung vào một mục đích là đánh địch và đoạt của địch để tạo cơ hội cho ta. Theo lửa thì dựa vào thời cơ sẵn có. Phóng hỏa thì tự ta tạo ra thời cơ. Không thể phê phán theo lửa hay phóng hỏa, cái nào hay, cái nào dở, cái nào tốt, cái nào xấu, vì cả hai giống như một sự biến ảo giữa không khí và nước. Trong sử sách, người ta thấy tay phóng hỏa giỏi là Trương Nghi. Một mình Trương Nghi đã phá tan thế hợp tung bằng cách dối Tề, lừa Triệu, dọa Ngụy, thuyết Yên, bịp Sở. Trương Nghi thật là con người có cái lưỡi bằng lửa thiêu đốt cả sáu nước, dựng thành cơ nghiệp thống nhất cho nhà Tần. Khổng Minh tuy là một nhà chính trị lỗi lạc tài tình, nhưng cái thế của ông ngay từ đầu chỉ là cái thế phải theo lửa để gây vốn: Lưu Bị bị Tào Tháo đánh chạy đến cùng đường, Khổng Minh đành tính kế nương nhờ Tôn Quyền rồi ăn theo cuộc chiến tranh Nam - Bắc, ăn theo trận Xích Bích để cướp Kinh Châu. "Sấn hỏa đả kiếp" đòi hỏi một khả năng hành động mau lẹ như con ó bắt mồi. 8. Vô trung sinh hữu (Không có mà làm thành có) Kế "Vô trung sinh hữu" là từ không mà tạo thành có. Thiên hạ không loạn, trật tự không rối thì làm gì có anh hào xuất lộ! Bởi lẽ đó, những anh hào thường được gọi là kẻ "chọc trời khuấy nước". Mục đích của khuấy nước là làm rối beng sự việc lên để dễ bề thao túng. Thủ đoạn của khuấy nước là gây tiếng tăm, tung tiếng đồn, gây xáo trộn rồi dựa vào đó mà thủ lợi. Kế "Vô trung sinh hữu" hình dung là tu hú đẻ nhờ, tổ thì chim khác làm, nhưng con tu hú cứ đến đặt trứng của nó vào đó, rồi lại nhờ loài chim khác ấp trứng luôn, khi trứng nở thành chim, tu hú con bay về với bầy tu hú. 9. Tiên phát chế nhân (Ra tay trước để chế phục đối phương) "Tiên phát chế nhân" là ra tay trước để dành chiếm ưu thế, để đoạt lợi, để bắt lấy sự chiến thắng. Kế "Tiên phát chế nhân" là không nói quá xa, viễn vông, mà phải nhìn vào thực tế gần nhất. Các vụ xảy ra trong lịch sử như: Lý Thế Dân tại Huyền Vũ Môn, Võ Tắc Thiên phế lập Lư Lăng Vương, Ung Chính cướp Bảo Tòa, Từ Hi độc sát Quang Tự, Gia Cát Lượng lấy đất Quang Trung... Tất cả đều là áp dụng thủ đoạn "chớp nhoáng" không cho địch kịp trở tay, không cho dư luận phản ứng kịp. Vẫn có câu "Tiên hạ thủ vi cường" là vậy. 10. Đả thảo kinh xà (Đập cỏ làm cho rắn sợ) Kế "Đả thảo kinh xà" là đập vào cỏ, làm động cho rắn sợ. 11. Tá đao sát nhân (Mượn đao để giết người) Kế "Tá đao sát nhân" là mượn dao để giết người, mượn tay người khác để giết kẻ thù của mình. Ngạn ngữ Trung Quốc có câu: “Sát nhân bất kiến huyết, kiến huyết phi anh hùng”. (Giết người không thấy máu, thấy máu không anh hùng). Trên đời dĩ nhiên chưa có kẻ nào chỉ giết người mà thành anh hùng, nhưng cũng hiếm có tay anh hùng nào không giết người. Điểm khác nhau không ở có hay không, mà ở chỗ thông minh hay ngu xuẩn. Tào Tháo mượn Lưu Biểu giết Nễ Hành, mượn lòng quân giết Dương Tu rồi lại được làm cái việc mèo già khóc chuột, thật đáng kể là một tay thông minh, gian hùng. 12. Di thể giá họa (Dùng vật gì để vu khống người ta) Kế "Di thể giá họa" là đem xác chết hay đồ vật gì bỏ vào nhà người khác để giá họa. Kế này thường được dùng bởi khối óc quỷ quyệt thông minh, tự mình không ra mặt mà làm cho đối phương bị hại. Như vậy gọi là "giết người không thấy máu". 13. Khích tướng kế (Kế chọc giận tướng giặc) "Khích tướng kế" là kế chọc giận tướng giặc, làm tướng giặc nổi giận. Nổi giận sẽ mất sáng suốt, thiếu suy nghĩ, không tự chủ được con người mình. Mạnh Tử nói: "Nhất nộ nhi an thiên hạ". Trong đời có nhiều sự việc được thành tựu bằng một cơn giận và cũng có nhiều việc thất bại bởi một cơn giận. Bởi vậy cái kế khích tướng cũng là một trong những diệu kế, nếu đạt ra thì kiến thiên hạ, cùng thì mang họa vào thân. Khích tướng còn là khơi dậy cái hùng khí của người khác để người ấy làm việc cho ta. Đối tượng tốt nhất của kế khích tướng là những người có tính tình bạo tháo hay sẵn sàng phẫn nộ. Tuân Tử bảo rằng: “Lời nói khéo êm như lụa, lời nói ác nhọn như giáo mác”. Thuyết là tiến dẫn lời nói, cái nghĩa căn bản của thuyết làm cho người ta nghe theo. Hiệu quả của thuyết rất lớn. Bởi thế mới có câu: "Thiên hạ tĩnh, nhất ngôn sử chi động. Thiên hạ động, nhất ngôn sử chi tĩnh". (Thiên hạ đang yên lặng, một lời nói làm náo loạn. Thiên hạ đang náo loạn, một lời nói làm lắng dịu). Căn bản mưu thuật của thuyết, theo Tuân Tử có bốn điều: Cơ, dũng, trí, biến. - Cơ: Là xem thời độ thế, nhân lợi thuận tiện. - Dũng: Là quyết đoán nói những điều không ai dám nói. - Trí: Là biết rõ sự tình, tâm lý, giải quyết được thắc mắc, chế phục được người. - Biến: Là biến hóa, trong các trường hợp bất trắc. Mục đích của thuyết có năm điều: - Làm cho người hiểu rõ. - Làm cho người tin tưởng. - Làm cho người đồng tình. - Làm cho người phục. - Làm cho người theo. Đạt được năm mục đích trên thì kể như nắm chắc phần thắng trong tay. 14. Man thiên quá hải (Lợi dụng sương mù để lẩn trốn) Kế "Man thiên quá hải" là lợi dụng lúc trời sương mù mà lẩn trốn, vượt qua hay hành động ngay trong lúc sương mù. Man thiên, trời u ám không phải hoàn cảnh hoàn toàn bất lợi như một quẻ trong Dịch lý đã nói. Man thiên, không thể ngồi đợi nó tới như sương mù do thời tiết thiên nhiên, mà phải tạo ra nó. Kế "Man thiên" đem áp dụng thực hiện được cả hai mặt: tiêu cực lẫn tích cực. Tích cực là đem ánh sáng đến cho một tình thế mờ mịt. Tiêu cực là lẩn tránh một tai họa, là lợi dụng cơ hội sơ hở của địch để thoát bí. Ở trận Xích Bích, Khổng Minh đã giải quyết vấn đề thiếu tên bắn cho các cung thủ bằng cách lấy mười chiếc thuyền lớn chất đầy rơm, đợi lúc trời sương mù, âm thầm đến trại Tào Tháo nổi trống la hét làm như tấn công. Tào sợ ngụy kế, không dám xông ra, chỉ bắn tên như mưa vào các thuyền rơm. Bằng một đêm đánh trống reo hò, không chết một người, Khổng Minh đã lấy được của Tào Tháo cả trăm ngàn mũi tên. 15. Ám độ trần sương (Đi con đường mà không ai nghĩ đến) Kế "Ám độ trần sương" là bí mật đưa quân qua con đường mà không ai nghĩ rằng ta sẽ đi qua. Kế này áp dụng giữa lúc hai bên đang đấu tranh, chiến đấu với nhau. Mỗi bên đều ra sức giấu mục tiêu thật của mình rồi đưa ra mục tiêu giả mà lừa đối phương. Đây là công việc rất phức tạp, có một quá trình khúc triết. Như "Tôn Tử Binh Pháp" viết: “Việc binh là trá ngụy, có thể mà làm ra vẻ không có thể, dùng đấy mà tỏ ra không dùng, gần giả làm như xa, xa giả làm như gần. Lấy lợi mà dụ, gây rối mà đuổi, thấy khỏe thì tránh. Đầu tiên là làm mọi cách giảm nhược lực đối phương, sau rồi mới tiến hành dự định. Muốn dụng kế này phải là người có tầm nhìn xa hiểu rộng và một khối óc tuyệt vời. 16. Phản khách vi chủ (Đổi vị khách thành vị chủ) Kế "Phản khách vi chủ" là đổi địa vị khách thành địa vị chủ. "Phản khách vi chủ" là trong đấu tranh đang ở vào thế bị động nên phải tìm kế hoạch đến chủ động, khách vốn là địa vị bị chi phối, mọi việc đều do chủ đặt định sắp xếp. "Phản khách vi chủ" là nguyên tắc thường dùng trong đấu tranh. Có chủ động mới khống chế được cục diện. Không có chủ động, không thể thắng lợi. 17. Kim thiền thoát xác (Ve sầu vàng lột xác) "Kim thiền thoát xác” là con ve sầu vàng lột xác. Kế này dùng cho lúc nguy cấp, tính chuyện ngụy trang một hình tượng để lừa dối, che mắt đối phương, đặng đào tẩu chờ một cơ hội khác. Kế "Kim thiền thoát xác" có một phạm vi rất rộng rãi và phổ biến, bất cứ ai ở hoàn cảnh nào cũng có thể sử dụng được. 18. Không thành kế (Kế bỏ trống cửa thành) "Không thành kế" là kế bỏ thành trống, thành bỏ ngỏ. Kế này có hai loại: - Một là lúc tình thế cực khẩn cấp, nguy hiểm như treo trên sợi tóc, buộc phải dùng nghi binh để lừa dối đối phương mà dựa vào đó để trốn thoát. - Hai là rút lui với đầy đủ kế hoạch dụ cho địch quân xâm nhập rồi mới bao vây tiêu diệt. "Không thành kế" thực ra là một cách tạo nghi âm cho đối phương, mục đích là không cho đối phương sớm có một quyết định. 19. Cầm tặc cầm vương (Dẹp giặc phải bắt tướng giặc) "Cầm tặc cầm vương" là dẹp giặc phải bắt chúa giặc. Phương pháp bắt chúa giặc thật thiên biến vạn hóa, không cứ bằng sức mạnh hay bằng trí khôn. Các kế khác như "Điệu hổ ly sơn", "Mỹ nhân kế" hay "Man thiên quá hải" đều có thể dùng cho kế "Cầm tặc cầm vương". Để đối phó với một nhân vật anh hùng, thì dù một quả đạn mà giết hay dùng mỹ nhân kế mà nhử thì cũng như nhau. Nhưng đa số âm mưu cầm vương được hiệu quả bằng kích thích anh hùng và mỹ nhân kế. "Tự cổ anh hùng đa hiếu sắc" là vậy. Việt Vương thua trận rồi, mà chỉ dùng một nàng Tây Thi đã đủ giam cầm Phù Sai. Lý Viên muốn đoạt quyền của Xuân Thân Quân, nên đã cho cô em là Lý Yên sang làm tì thiếp. Đó là những cách gián tiếp để cầm vương. 20. Ban chư ngật hổ (Giả làm con heo để ăn thịt con hổ) Kế "Ban chư ngật hổ" là giả làm con heo để ăn thịt con hổ. Lão Tử nói: “Người cực khôn khéo mà làm ra vụng về”, cũng như câu "đại trí nhược ngu". Người đi săn thường học tiếng heo kêu rồi tự giả làm heo để nhử con hổ. Đối với kẻ thù, ta hãy giả ngu như một con heo, trên bề mặt cái gì cũng thuận chịu, lúc nào cũng cười, lúc nào cũng cung kính để cho địch mất hết nghi âm. Chờ thời cơ chín, tìm thấy chỗ nhược của kẻ thù mà đập đòn sấm sét. - Dùng việc không gì quan trọng bằng bí mật. - Hành động không gì quan trọng bằng thừa lúc bất ý. - Dò xét không gì quan trọng bằng làm cho địch không hay biết. - Bên ngoài ra vẻ loạn mà bên trong rất có cơ ngũ. - Tỏ ra đói mệt nhưng thật là no khỏe. - Làm ra ngu xuẩn nhưng rất tinh tường. Những câu trên đây chính là căn bản lý luận của kế "Ban chư ngật hổ" vậy. 21. Quá kiều trừu bản (Qua cầu rồi phá cầu) "Quá kiều trừu bản" là qua cầu rồi thì phá cầu, ý nói một người sau khi đã thành công, muốn hưởng thụ một mình nên giết hại hoặc xa lánh những người bạn đã đồng lao cộng khổ với mình. Kế "Quá kiều trừu bản" thường trái ngược với kế "Ban chư ngật hổ". Qua cầu cất nhịp là lúc đắc thời đắc thế đem thuộc hạ ra mà khai đạo. Còn giả tiếng heo là kế áp dụng giữa lúc ở vào thế kẹt. Đứng trên lập trường đạo lý thì cất nhịp cầu là một hành động vong ân bội nghĩa. Lưu Bang nổi danh là người qua cầu cất nhịp lớn nhất trong lịch sử. Lúc Lưu Bang hàn vi còn đi ăn cắp gà, thôi thì Bang nói đủ các điều ngon ngọt dễ nghe để tựu chúng lập đảng. Đến khi nên cơ nghiệp rồi, lo việc củng cố quyền thế, Lưu Bang chẳng ngại gì hết, đổi lại thái độ, nghi ghét triều thần. Người thứ nhất mà Lưu Bang lôi chém là Hàn Tín, rồi đến Bành Việt, Anh Bố, bỏ tù Tiêu Hà, Trần Hi, Phàn Khoái. Trương Lương thấy họa chẳng chóng thì chày cũng đến với mình, nên bỏ trốn lên rừng học đạo tu tiên. 22. Liên hoàn kế (Kế móc nối nhau) "Liên hoàn kế" là nối liền với nhau thành một dây xích. "Liên hoàn kế" còn là vận dụng một quyền thuật để tạo phản ứng dây chuyền cho đối phương hoặc gây thành phản ứng nhiều mặt. Mỹ nhân kế là vũ khí phổ biến nhất cần thiết cho việc dùng "Liên hoàn kế". Vì người đẹp ví như nước, anh hùng ví như bùn, nước làm cho bùn nhão ra. Từ ngàn xưa, đa số anh hùng đã vì thương hoa tiếc ngọc nên bỏ lãng nhiệm vụ. Tuy vậy, vẫn phải phân biệt "Mỹ nhân kế" với "Liên hoàn kế". Liên hoàn kế là một hình ảnh của thực tiễn, bất cứ việc gì xảy ra cũng gây thành phản ứng dây chuyền. Việc xảy ra hôm nay cũng không tự dưng mọc ra, nó phải là kết quả dây chuyền từ những sự việc trước. 23. Dĩ dật đãi lao (Lấy khỏe để đối phó với mệt) Kế "Dĩ dật đãi lao" là lấy sự thanh thản để đối phó với hấp tấp, nhọc nhằn; dưỡng sức mà đợi kẻ phí sức. Kế này viết ở trong thiên "Quân Tranh" của bộ "Tôn Tử Binh Pháp": "Lấy gần đợi xa, lấy nhàn đợi mệt" nghĩa là trên chiến thuật phải tìm nắm trước địa vị chủ động để ứng phó với mọi tấn công của địch. Cũng có ý nói nên chuẩn bị chu đáo, dễ dàng lấy cái thế bình tĩnh xem xét tình hình biến hóa mà quyết định chiến lược, chiến thuật. Đợi địch mỏi mệt, tỏa chiết bớt nhuệ khí rồi mới thừa cơ xuất kích. Tôn Tử gọi thế là: "Ẩn sâu dưới chín từng đất, hành động trên chín từng trời". Sử dụng sách lược này đòi hỏi thái độ tuyệt đối trầm tĩnh ứng biến, đo được ý kẻ thù, hoàn cảnh kẻ thù, thực lực kẻ thù. Nếu thời cơ chưa chín thì đứng yên như trái núi. Khi cơ hội vừa tới thì lập tức lấp sông, chuyển bể. Tư Mã Ý ngăn Gia Cát Lượng ở Kỳ Sơn. Chu Du phóng hỏa tại Xích Bích. Tào Tháo đại phá Viên Thiệu nơi Quan Độ. Tạ Huyền đuổi Bồ Kiên ở Phi Thủy. Tất cả đều lấy ít đánh nhiều, thế kém vượt thế khỏe. Tất cả đều là kết quả sử dụng tài tình sách lược "Dĩ dật đãi lao". 24. Chỉ tang mạ hòe (Chỉ vào gốc dâu mà mắng cây hòe) "Chỉ tang mạ hòe" là chỉ vào gốc dâu mà mắng cây hòe. Ý nói vì không tiện mắng thẳng mặt nên mượn một sự kiện khác để tỏ thái độ. 25. Lạc tỉnh hạ thạch (Ném đá vào người dưới giếng) "Lạc tỉnh hạ thạch" là ném đá vào đầu kẻ đã rơi xuống giếng. Rơi xuống giếng lại còn ném đá vào đầu nạn nhân. Nếu đứng trên quan điểm đạo đức Khổng - Mạnh thì phải là hành động không chính nhân quân tử, nhưng nếu coi là một mưu kế thì hành động này lại là một hành động sáng suốt. Căn bản triết lý của "Lạc tỉnh hạ thạch" là chi phối được thì mới chiếm đoạt được, và nhân từ với kẻ thù tức là tàn nhẫn với chính ta. Lưu Bị lúc nào hé miệng cũng nói những điều nhân từ, lúc nào cũng chảy nước mắt, nhưng ông lại là người cũng giỏi thủ đoạn "Lạc tỉnh hạ thạch" nhất. Chẳng vậy mà khi Lã Bố vốn là người làm nhiều ân huệ đối với Lưu Bị, nào việc bắn kích ở Viên Môn, nào việc cho Lưu Bị nương tựa ở căn cứ mình... Đến lúc Lã Bố bị bắt sau khi thất trận Từ Châu, Tào Tháo trong lòng còn đôi chút thương mến muốn dụ dỗ Lã Bố, Lưu Bị ngại Tào Tháo có thêm một mãnh tướng nữa nên đã ghé tai Tào Tháo mà nhắc khéo: “Ông không nhớ chuyện Đinh Nguyên và Đổng Trác hay sao?” (Đinh Nguyên và Đổng Trác đều nhận Lã Bố làm con nuôi, nhưng đều bị chết vì tay Lã Bố. Lưu Bị đã không kể đến ơn nghĩa, lại còn đưa đòn độc "Lạc tỉnh hạ thạch" hạ Lã Bố. Như vậy, Lã Bố làm sao khỏi chết! 26. Hư trương thanh thế (Thổi phồng thanh thế) "Hư trương thanh thế" là thổi phồng thanh thế để cho người ta chóa mắt, nể sợ. Đời Tam Quốc, Tào Tháo tiến xuống Giang Định, rầm rộ cả trăm vạn hùng quân. Tháo định dùng ưu thế tuyệt đối để buộc Tôn Quyền phải hàng phục. Nhưng Khổng Minh trông thấy âm mưu này nên chỉ ba vạn quân với một số mưu kế và trận gió đông đã đánh bại quân Tào. Khi sử dụng kế này, trước hết phải xem mục đích và giá trị của nó thế nào đã, rồi mới định cỡ to nhỏ. 27. Phủ để trừu tân (Bớt lửa dưới nồi) Kế "Phủ để trừu tân" là bớt lửa dưới nồi, ý nghĩa là giải quyết trên căn bản một vấn đề, chủ ý không cho nó phát ra (bớt lửa cho nước khỏi trào). Khi có một việc đã bùng nổ ra rồi thì tìm cách làm cho nó dịu đi, không để nó tiếp tục ác liệt. Chỗ diệu dụng kế "Phủ để trừu tân" là không nghe thấy tiếng, không nhìn thấy hình, vô cùng như trời đất, khó hiểu như âm dương, khiến cho kẻ thù rơi vào kế của mình mà họ không biết. Không kể tình trường, chiến trường hay thương trường, kế "Phủ để trừu tân" lúc nào cũng là kế rất âm độc, lớn mang hiệu quả lớn, nhỏ có hiệu quả nhỏ. Ở tình trường, anh chàng kém vế thường o bế song thân hoặc anh em của đào, hơn là tấn công chính nàng! Ở chiến trường, kế "Phủ để trừu tân" lại càng dày đặc, giăng mắc như mạng nhện. 28. Sát kê hách hầu (Giết gà cho khỉ sợ) "Sát kê hách hầu" nghĩa đen là giết con gà cho con khỉ sợ. Theo truyền thuyết dân gian, con khỉ rất sợ trông thấy máu, cho nên khi người ta muốn dạy khỉ, trước hết họ giết một con gà, bắt con khỉ nhìn thấy đống máu bê bết rồi mới bắt đầu giáo hóa. Lúc bắt khỉ cũng thế, người ta vặn cổ con gà cho nó kêu lên những tiếng ghê rợn, khiến cho khỉ bủn rủn chân tay thì đến bắt. "Sát kê hách hầu" có tác dụng lớn, làm cho các vụ mới nở ra trong trứng nước bị rơi vào cảnh bối rối, sợ sệt. 29. Phản gián kế (Dùng kế của đối phương để quật lại) "Phản gián kế" là dùng người của đối phương lừa dối đối phương, dùng kế địch lừa địch. Tôn Tử nói: “Biết mình là biết thực lực và nhiệm vụ của mình. Biết người là biết thực lực và ý đồ của địch. Biết mình thì tương đối dễ hơn biết người. Cho nên muốn biết người thì phải dùng gián điệp”. 30. Lý đại đào cương (Đưa cây lý chết thay cây đào) "Lý đại đào cương" là đưa cây lý chết thay cho cây đào. Người lớn làm họa, bắt người bé chịu tội thay. Có rất nhiều kẻ tác gian phạm tội lại bắt người khác thế thân. 31. Thuận thủ khiên dương (Thuận tay dắt con dê về) "Thuận thủ khiên dương" theo nghĩa đen là thuận tay dắt con dê về. Sự việc trên đời, thiên biến vạn hóa rất kỳ diệu. Phải biết nắm lấy bất cứ cơ hội nào vụt hiện đến trước mắt, đó là những thâu hoạch, những cái lợi bất ngờ. 32. Dục cầm cố tung (Muốn bắt mà lại thả ra) "Dục cầm cố tung" theo nghĩa đen là muốn bắt cho nên thả ra. Muốn thực hành kế này, phải có một nhãn quan sâu rộng, một tấm lòng nhẫn nại vô song. Những kẻ cấp công cận lợi không bao giờ có đủ tài trí để thi hành nó. Kế "Dục cầm cố tung" không thi hành theo cái nghĩa đen của nó. Kế này nói lên sự mềm dẻo cho mọi chính sách, thứ nhất là chính sách thu phục lòng người, giữ người. 33. Khổ nhục kế (Hành hạ thân xác mình để người ta tin) "Khổ nhục kế" là hành hạ mình, rồi đem cái thân xác bị hành hạ ấy để làm bằng chứng mà tiếp cận với địch để hoàn thành một âm mưu nào đó. 34. Phao bác dẫn ngọc (Ném hòn ngói để thu về hòn ngọc) "Phao bác dẫn ngọc" nghĩa đen là ném hòn ngói để thu về hòn ngọc. Tức là dùng tiểu vật để đoạt một đại vật, như người đi câu vậy. Dân gian thường nói "thả con tép bắt con tôm" cũng là kế này. 35. Tá thi hoàn hồn (Mượn xác để hồn về) "Tá thi hoàn hồn" nghĩa là mượn xác để hồn về. Ý kế này chỉ rằng: Sau khi đã thất bại, buộc phải lợi dụng một lực lượng nào đó để khởi lên thi hành trở lại chủ trương của mình. Tuy nhiên, dùng kế này rất dễ đi vào con đường nguy hiểm, nếu sơ xuất thì tỷ như rước voi về giày mả tổ. Nếu mượn xác mà mượn ẩu thì chẳng khác gì vác xác chết về nhà. 36. Tẩu kế (Chạy, lùi, thoát thân) "Tẩu kế" nghĩa là chạy, lùi, thoát thân. Tại sao kế sau chót cổ nhân lại đặt là "kế chạy"? Lại có câu: "Tam thập lục kế, tẩu vi thượng sách". (Ba mươi sáu chước, chạy là hơn hết!) Bởi vậy kế này liên quan nhiều đến sự thành bại của một công việc lớn. Bất luận là đánh nhau bằng văn hay bằng võ, không ai là có thể thắng hoài. Trong quá trình chiến đấu bao gồm nhiều kiểu thắng, nhiều kiểu bại, lúc ẩn lúc hiện, trong chớp mắt dồn dập cả trăm ngàn biến chuyển. Nếu không ứng phó mau lẹ để tránh những cảnh bất lợi, để nắm mau lợi thế mà tiến tới thắng lợi, thì không phải là nhân tài. Chạy có nhiều phương thức. Bỏ giáp, bỏ vũ khí mà chạy, bỏ đường nhỏ mà chạy tới đường lớn, bỏ đường bộ mà chạy sang đường thủy... Các phương thức tuy không giống nhau nhưng cùng hướng chung đến mục đích là tránh tai họa để bảo đảm an toàn, để bảo toàn lực lượng. "Tẩu kế" không phải là chạy dài. Chạy chỉ là một giải pháp để mà sẽ quay lại. Tinh hoa của kế chạy là giành thời gian, bảo tồn sức khỏe, lực lượng. Rút chạy đến một vị trí mới, cho tư thế vững mạnh hơn, tập trung nỗ lực và củng cố tinh thần, chọn một cơ hội thuận tiện để quật lại, ấy mới thực là "Tẩu kế". Sau hết phải lo đến điểm nguy của kế chạy: Khi chạy, sẽ mất tinh thần, sự việc hoàn toàn lỏng lẻo, mất sự tin tưởng ở xung quanh. Nếu không giải quyết cho chính xác những vấn đề trên thì "tẩu" không còn là một kế hoạch nữa, mà là một sự tan rã vậy! [/spoil]
IV. Tôn Vũ đã cầm quân bao nhiêu lần? Tôn Tử binh pháp đã nổi tiếng trên thế giới từ khá lâu rồi. Đến nay nó được dịch ra 29 loại ngôn ngữ, các ấn phẩm bổ sung mở rộng lên tới hơn 700 bản. Thế kỷ 18, cuốn Tôn Tử Binh Pháp được truyền nhập vào châu Âu, ngay lập tức gây ra náo động đối với giới quân sự phương Tây. Nhà lý luận quân sự nổi tiếng người Anh, người đặt nền móng lý luận ''đại chiến lược'' Lydern Hatill không chỉ tự mình dịch toàn bộ nguyên bản cuốn Tôn Tử Binh Pháp ra tiếng Anh mà ông còn viết thêm một quyển “Luận chiến lược'' để dẫn giải và tường thuật lại. Hatill cho biết, trong tác phẩm quân sự của ông, giải nghĩa rất nhiều quan điểm tìm thấy qua nguyên bản cuốn Tôn Tử Binh Pháp từ hơn 2500 năm trước. Trong bộ sử ký của mình, Tư Mã Thiên có viết về tài năng quân sự của Tôn Vũ (Tôn Tử) như sau: "Tôn Vũ phía tây đại phá nước Sở mạnh, phía Đông dẹp yên Tề, Tần uy danh lừng lẫy khắp chư hầu, làm tướng như thế thật khó ai so bì". Quả thật trong 30 năm sự nghiệp quân sự của mình, Tôn Vũ đã lập nhiều chiến công hiển hách và luôn xứng đáng với những lời tôn vinh trong sử sách. Tuy nhiên có một vấn đề luôn gây ra sự tranh cãi kịch liệt từ trước đến nay đó là: rốt cuộc Tôn Vũ đã thân chinh chỉ huy bao nhiêu trận đánh? Vừa qua giới nghiên cứu lịch sử cổ đại Trung Quốc khi đã nghiên cứu, đối chiếu, tổng hợp, so sánh từ các sử liệu như: "Ngô việt Xuân Thu", "Việt sắc thư", "Tả truyện", "Sử ký" đã đưa ra kết luận: Trong sự nghiệp quân dịch của mình, Tôn Vũ chỉ trực tiếp chỉ huy 5 trận đánh và chính 5 trận chiến "để đời" này đã góp phần đưa tên tuổi của ông bất hủ cùng thời gian. - Lần chỉ huy thứ nhất: Xảy ra vào tháng 12 năm 512 trước công nguyên, khi đó Ngô Vương là Hạp Lư ra lệnh cho Tôn Vũ chỉ huy quân tiêu diệt 2 nước nhỏ là Chung Ngô và nước Từ. Trong lần cầm quân đầu tiên này, Tôn Vũ đã xuất sắc hạ gọn 2 nước trên đồng thời thừa thắng chiếm được đất Thư thuộc nước Sở lập công lớn được Ngô Vương ban thưởng. - Lần chỉ huy thứ hai: Theo lệnh của Hạp Lư, năm 511 trước công nguyên, Tôn Vũ lại thống lĩnh ba quân cùng Ngũ Tử Tư, Bạch Hỷ đi chinh phạt nước Sở bởi lý do "Sở Vương từ chối không chịu trao thanh bảo kiếm Trạm Lô cho Hạp Lư". Dưới quyền chỉ huy của Tôn Vũ quân Ngô đánh hai trận thắng cả hai, chiếm gọn 2 xứ Lục và Tiềm thuộc đất Sở. - Lần chỉ huy thứ ba: xảy ra vào năm 510 trước công nguyên, lúc này giữa nước Ngô và nước Việt lần đầu tiên xảy ra cuộc chiến tranh quy mô lớn mà sử sách còn ghi lại đó là cuộc "Đại chiến Huề-Lý". Trong cuộc chiến này lần đầu tiên Tôn Vũ đưa ra cách dụng binh "Quý hồ tinh bất quý hồ đa" trong đánh trận do vậy chỉ với 3 vạn quân với phép dụng binh tài tình của Tôn Vũ đã đánh bại 16 vạn quân nước Việt. - Lần chỉ huy thứ tư: Vào năm 509 trước công nguyên xảy ra cuộc "đại chiến Dự Chương" giữa hai nước Ngô và Sở. Khi đó vua Sở sai con trai là công tử Tử Thương và công tử Tử Phàm dẫn đại quân tiến đánh nước Ngô, nhằm báo thù nỗi nhục mất đất năm xưa. Một lần nữa Ngô Vương Hạp Lư lại giao cho Tôn Vũ cầm quân chống giặc. Lần này Tôn Vũ khôn khéo vòng tránh đội quân chủ lực của công tử Thường, dùng lối đánh vu hồi tập kích doanh trại bắt sống công tử Phàm, quân Sở từ thế mạnh, chuyển sang yếu cầm cự chưa đầy một tháng phải rút chạy về nước. - Lần chỉ huy thứ năm: Vào ngày 18-11-506 trước công nguyên, 2 nước Ngô-Sở một lần nữa xảy ra chiến tranh, sử sách gọi đây là "cuộc chiến Bách Cử". Đây là cuộc chiến lớn nhất trong lịch sử 2 nước. Lần này quân Sở huy động 25 vạn quân tiến đánh nước Ngô, khí thế báo thù rất sôi sục. Theo kế của Tôn Vũ và Ngũ Tử Tư, vua Ngô bí mật liên kết với 2 nước nhỏ là Đường và Thái làm thành liên minh chống Sở. Khi tác chiến, Tôn Vũ triệt để lợi dụng địa hình thuận lợi của 2 nước "đồng minh" để triển khai chiến thuật "Khống chế chính diện", "Tập kích vu hồi mạn sườn" của mình. Sau 5 lần giao chiến với quân Sở, Tôn Vũ đều giành thắng lợi. Cuối cùng 3 vạn quân Ngô đã phá tan 25 vạn quân Sở tiến vào kinh đô nước Sở buộc Sở vương phải tháo chạy. Với 5 trận đánh "để đời" này, uy danh và tài thao lược quân sự của Tôn Vũ (Tôn Tử) lừng lẫy khắp thiên hạ. Thêm vào đó là bộ "Tôn Tử Binh Pháp" dài 13 thiên bất hủ của ông đã khiến cho tên tuổi của Tôn Vũ nổi tiếng khắp thế giới cho tới ngày nay.
