[vnexpress] - Báo Nhật nêu nguyên nhân thực tập sinh Việt làm việc chui

Gánh khoản nợ lớn để sang Nhật, song công việc không như mong đợi khiến hàng nghìn thực tập sinh Việt bỏ trốn để làm việc bất hợp pháp, truyền thông Nhật mô tả.

Hơn một nửa số thực tập sinh kỹ thuật nước ngoài gánh khoản nợ trung bình 540.000 yen (3.950 USD) để đến Nhật Bản làm việc. 80% số thực tập sinh Việt Nam và Campuchia ở trong tình cảnh này, theo khảo sát đối với 2.100 thực tập sinh của Cơ quan Nhập cư Nhật Bản giai đoạn từ tháng 12/2021 đến tháng 4/2022, tờ Nikkei đăng tải hồi cuối tháng 7.

Ngôn từ lạm dụng, bạo lực và tình trạng không được trả lương là những vấn đề với chương trình thực tập sinh kỹ thuật, dẫn đến hàng loạt lao động bỏ trốn. Cơ quan Nhập cư Nhật Bản đã điều tra hoàn cảnh của những người này, nghi ngờ các thực tập sinh đang "bị tính phí bất công".



Lao động nước ngoài làm việc tại một công trường xây dựng ở Nhật Bản. Ảnh: Nikkei.

Thực tập sinh Việt phải trả trung bình 688.000 yen cho các tổ chức điều phối lao động trước khi đến Nhật. Đối với những công ty trung gian, tách biệt với các cơ quan điều phối được chính phủ phê duyệt, 17% thực tập sinh Việt phải trả trung bình 446.000 yen tiền hoa hồng.

Mặc dù các thỏa thuận liên chính phủ cấm các tổ chức điều phối lao động thu tiền cọc và tiền phạt để ngăn tình trạng phá hợp đồng, các thực tập sinh nước ngoài ở Nhật thực tế vẫn phải trả trung bình 19.000 yen.

Để chi trả các khoản phí, 80% thực tập sinh Việt đã vay trung bình 674.000 yen.

Trong số các thực tập sinh được hỏi ý kiến, 79% cho biết mức lương ở Nhật như họ mong đợi hoặc cao hơn, trong khi 21% cho biết mức lương thấp hơn dự kiến.

Về nguyên tắc, thực tập sinh trong chương trình thực tập kỹ năng không được thay đổi công việc trong ba năm đầu, ngay cả khi không hài lòng về mức lương và quyền lợi của mình. Do đó, nhiều trường hợp đã bỏ trốn, làm việc bất hợp pháp để trả nợ. 7.167 trường hợp như vậy được báo cáo vào năm ngoái, hơn 60% là người Việt.

"Nếu xác định được thực tập sinh đang bị tính phí quá cao, chúng tôi sẽ thông báo tới chính phủ đối tác", một quan chức Cơ quan Nhập cư Nhật Bản nói.

Lao động đi Nhật thiệt thòi vì chương trình 'thực tập sinh'
Thực tế đi làm việc nhưng lao động sang Nhật theo diện thực tập sinh chỉ xem là học nghề nên nhận lương thấp, không được đổi chỗ làm dù chưa hài lòng.

Từng tốt nghiệp Đại học sư phạm Đà Nẵng loại giỏi nhưng Phan Văn Huy, 34 tuổi, quê Đăk Lăk, không tìm được việc làm đúng ngành. Sau khi chuyển qua ba công ty, thu nhập mỗi tháng không quá 7 triệu đồng, anh Huy quyết định đi xuất khẩu lao động.



Anh Phan Văn Huy làm việc ở nhà máy. Ảnh: Uy Văn

Anh Huy được một công ty xuất khẩu lao động ở TP HCM giới thiệu đi Nhật theo chương trình thực tập sinh kỹ năng nghề hàn. "Tính đến lúc bước lên máy bay, tôi đã vay nợ hơn 200 triệu đồng để trả chi phí đào tạo, xuất cảnh, ăn ở, học tiếng...", anh Huy nhớ lại thời điểm 8 năm trước.

Thông qua nghiệp đoàn ở Nhật, anh được công ty có trụ sở ở Osaka tiếp nhận rồi đưa về làm việc ở tỉnh Tochigi. Mỗi giờ làm việc anh được trả 877 yen (một yen quy đổi 180-200 đồng tùy thời điểm), bằng mức lương tối thiểu vùng tại nước này. Đến năm thứ ba, với mỗi giờ làm việc, anh nhận được 963 yen do chính phủ Nhật điều chỉnh lương.

Mỗi tháng, người lao động sẽ trích khoảng 20% lương cứng đóng bảo hiểm tai nạn, y tế, xã hội, thất nghiệp, thực tập sinh. Ngoài ra, tiền lương còn bị trừ các khoản thuế, tiền nhà, ăn uống, đóng phí nghiệp đoàn. Để dư được mỗi tháng 20-27 triệu đồng gửi về quê trả nợ và lo cho vợ con, anh phải cày cật lực, không ngại tăng ca và tiết kiệm tối đa. Năm đầu tiên, tháng nào anh cũng trữ sẵn mấy thùng mì để ăn hai bữa sáng, tối.

Hết hợp đồng ba năm, Huy phải về nước. Anh tiếp tục làm thủ tục xin gia hạn thêm hai năm, lúc này lương cơ bản tăng lên 1.000 yen mỗi giờ. Kết thúc 5 năm thực tập sinh, Huy thi lấy chứng chỉ kỹ năng nghề và tiếp tục ở lại theo chương trình kỹ năng đặc định. Hiện, mức lương của Huy là 1.150 yen mỗi giờ.

"Trong khi lao động nghề hàn thâm niên 6 năm được trả 1.300-1.700 yen mỗi giờ, những người từng là thực tập sinh phải nhận mức thấp hơn. Lý do là 5 năm đầu bị xem là thời gian học việc", anh Huy giải thích.


Lao động Việt Nam làm việc tại Nhật. Ảnh: Thái Đệ

Anh Phan Việt Anh, thực tập sinh ba năm ở Nhật, về nước năm 2020, tác giả tự truyện "Tôi đi Nhật", cho rằng về lý thuyết, người lao động tham gia chương trình thực tập sinh sẽ được phía Nhật đào tạo kỹ năng, chuyển giao công nghệ để về phục vụ đất nước.

Thế nhưng các công việc được "học tập" lại rất đơn giản như lái máy xúc, kiểm hàng, đầm đất... chủ yếu cần sức khỏe. Chưa kể, nhiều nghề ở Nhật không có ở Việt Nam, kỹ thuật, máy móc không tương thích, nên nhiều trường hợp về nước rất khó tìm được việc.

"Lý thuyết và thực tế khác nhau nên cuối cùng chỉ người lao động chịu thiệt", Việt Anh đánh giá. Chưa kể, lao động đi theo diện thực tập sinh chịu quản lý của nghiệp đoàn, mỗi tháng phải trích khoảng một triệu đồng đóng phí. Suốt ba năm, người lao động không được tự ý đổi chỗ làm.

Anh Việt Anh cho rằng hầu hết lao động Việt Nam sang Nhật để kiếm tiền. Họ phải vay mượn hàng trăm triệu đồng để trả cho các doanh nghiệp xuất khẩu lao động. Tuy nhiên, khi đi làm ở những vùng áp dụng lương tối thiểu quá thấp, họ ít được tăng ca, điều kiện làm việc vất vả, không được đổi công việc. Điều này dễ khiến người lao động bỏ trốn, ra ngoài làm "chui" để có thu nhập tốt hơn.

Một phó phòng phụ trách thị trường Nhật của công ty xuất khẩu lao động có trụ sở ở TP HCM, cho biết trong các chương trình đi Nhật, lao động đi diện thực tập sinh chiếm số lượng lớn vì không yêu cầu bằng cấp, nhiều ngành nghề để lựa chọn.

"Vì gần như không đòi hỏi trình độ, kỹ năng nên các xí nghiệp tiếp nhận chỉ trả lương theo mức tối thiểu vùng", người này nói. Sau khi trừ hết các khoản bảo hiểm, ăn uống, trung bình mỗi tháng thực tập sinh để dành khoảng 20 triệu đồng.

Ngoài ra, chương trình thực tập sinh có những bất cập nhất định. Ví dụ lao động không được đổi xí nghiệp trừ khi nơi đó bị hỏa hoạn, đóng cửa. Thời gian của thực tập sinh được nghiệp đoàn quản lý chặt chẽ, khiến nhiều lao động không thoải mái.


Lớp dạy ngôn ngữ cho lao động đi Nhật theo chương trình thực tập sinh của Công ty TNHH dịch vụ quốc tế Sài Gòn. Ảnh: An Phương

Cục Quản lý lao động ngoài nước (Dolab, thuộc Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội) cũng cho rằng bản chất của thực tập sinh là sang Nhật lao động. Tuy nhiên, do nước tiếp nhận không đồng ý và duy trì "chính sách thực tập kỹ năng" từ năm 1992 đến nay. Các nước đưa lao động sang đều phải chấp nhận.

Trước đây, Hàn Quốc cũng áp dụng chính sách thực tập kỹ năng, nhưng sau đó đã bỏ, chính thức tiếp nhận lao động, tiền lương chi trả cũng tốt hơn. Sau khi Việt Nam nhiều lần đề nghị thay đổi, Nhật Bản đã có những biến chuyển nhất định. Cụ thể, cuối năm 2018, Nhật thông qua chương trình kỹ năng đặc định, tạo cơ hội cho thực tập sinh một số nghề được tiếp tục làm việc với mức lương cao hơn.

Trong năm nay, Việt Nam dự tính đưa 90.000 lao động sang nước ngoài làm việc theo hợp đồng. Đầu tháng 5, các doanh nghiệp đã đăng ký với Dolab hơn 80.000 người. Trong đó, Nhật Bản vẫn giữ thị trường lớn nhất với khoảng 60.000 người, chủ yếu là thực tập sinh; tiếp đến là Đài Loan gần 13.000 người; Hàn Quốc 7.000 người và một số nước khác như Australia, Canada...

 

Vấn đề là ở bộ phận tuyển dụng và xét duyệt. Nói thẳng ra là bên Nhật quản lý cũng có ra gì đâu.

 

Bên đấy nó có coi tu nghiệp sinh ra gì đâu, kiểu công cụ lao động rẻ tiền mà nên tụi nó đâu thèm quản lý mấy, chủ yếu vẽ ra để lấy tiền quản lý là chính .

 

nhớ cái post tuyển kỉ sư đi làm ở nhật trên fb lương 20-50tr 1 tháng yêu cầu tiếng anh với tiếng nhât bị chửi quá trời, trong khi trình độ đó ở VN dư sức kiếm việc 20 30tr, mấy lão kĩ sư già có khi 50tr ở VN còn chê

 

cuối tháng trước có tin chính phủ nhật cân nhắc điều chỉnh lại cái chương trình thực tập sinh, vì hiện tại nó ko đi đúng ý tưởng ban đầu
đọc xong mình nghĩ có khi chính phủ nó cố tình đẻ ra cái này để mua sức lao động giá rẻ, đặt tên cho sang thế thôi nên chắc còn lâu mới thay đổi

 

Vay mượn tới 200tr ở đâu hay vậy nhỉ, muốn vay 40tr đi học mà sợ dính tụi vay nặng lãi đây

 

thực tập sinh cc, đúng y chóc phong cách PR của đám nhựt :(

 

thực tập sinh ccc, mia lao động giá rẻ thì nói cmnr thực với chả tập

 

Lol mẹ đi bán sức lao động mà còn bị đồng bào ăn thịt

 

Thực tập sinh cũng là đi làm hả? Nghe qua tưởng qua đó đi học chứ

 

Đi tt là đi làm đúng rồi

 

Xuất khẩu lao động chứ thực tập con khỉ gì. Nói chung là quản lý bát nháo ở cả VN lẫn Nhật thì nó fail là phải rồi

 

Chứ còn cái éo gì nữa
Mấy thằng nhật này điếm thúi giả tạo bỏ mẹ chứ tốt đẹp gì
Đợt nó đẩy tts đi dọn rác phóng xạ ở fukushima là thấy tận cùng của sự mất dạy rồi

 

Chính ra bọn Nhật là bọn giả tạo, suốt ngày nói đạo đức giả, liêm chính bla bla...
Tính cách lại bẩn và điếm thúi nhất mẹ châu Á luôn

 

Nhưng lạ cái nhiều đứa qua đó làm công nhân xong tưởng bố thiên hạ mới hay

 

Ngạc nhiên khum?

 

Đi làm ghét bọn hàn, nhật như nhau, 2 thằng bẩn tính như nhau, thằng hàn còn coi thường dân việt ra mặt luôn chứ ko thèm giả như bọn nhật hay tây lông

 

Càng dần càng đéo thích Nhật Bản. Tôi đã bỏ hết các phim, ảnh liên quan đến Nhật Bản. Bài trừ toàn bộ thức ăn Nhật (bao thì ăn, vợ kêu thì ăn) (Manga vẫn thích)

 

jav bỏ luôn hả fen

 

dân vn cũng vậy mà, đọc ở đâu trên này qua đó có mất phí hay gì đâu nhưng bên vn thu phí đồng bào dữ lắm