[TTVH]Một 'lịch sử súng đạn' độc đáo của Việt Nam

Được giới thiệu tới đông đảo công chúng tại Bảo tàng Hà Nội trong tuần qua, Lôi động, Tinh phi của 2 tác giả trẻ Đông Nguyễn và Cao Việt Nguyễn (do NXB Dân trí và Comicola phát hành) được đánh giá là ấn phẩm khắc họa tương đối chi tiết về sự hiện diện của súng đạn trong lịch sử quân sự lẫn văn hóa Việt Nam.



Cửu vị thần công nhà Nguyễn. Ảnh tư liệu

Hơn 100 năm sau, cũng theo ghi chép của nhà Nguyên, hỏa súng đã tạo nên khoảnh khắc quyết định nhất của một thế kỷ giao tranh giữa Đại Việt và Chăm Pa, khi Chế Bồng Nga trúng đạn và tử trận trong cuộc chiến do Trần Khát Chân chỉ huy. Qua trận chiến, tác giả nhận định: Hỏa súng nhà Trần có khả năng bắn tầm xa với độ chính xác cao nên mới có thể pháo kích vào một thuyền chiến riêng lẻ từ cự ly hàng trăm mét, xuyên qua các lớp ván thuyền, mà vẫn còn động năng để sát thương đối thủ.

Việc sử dụng hỏa súng của quân đội nhà Hồ cũng được ghi chép lại trong Minh thực lục (pho sử được chép dưới thời Minh tại Trung Quốc) về cuộc chiến với quân Minh từ năm 1406-1407. Trong đó, quân nhà Hồ đã sử dụng súng, bên cạnh vũ khí lạnh như lao, nỏ để phòng thủ doanh trại.


Súng thần công thời Lê Trung hưng mới được công nhận là Bảo vật Quốc gia vào đầu năm 2023. Ảnh: Nguyễn Hữu Mạnh

Cũng trong giai đoạn này, ở trận chiến thành Đa Bang (nay thuộc địa phận thị xã Sơn Tây, Hà Nội), quân nhà Minh đã triển khai một vũ khí mới gọi là hỏa tiễn. 20 năm sau, theo tác giả, đến lượt người Việt Nam cũng sử dụng "công nghệ" này để chống lại quân Minh. Cụ thể, trong đợt công thành Đông Quan năm 1426, hỏa tiễn được quân Lam Sơn sử dụng bên cạnh các loại súng pháo. Tác giả phỏng đoán, hỏa tiễn này gồm 2 loại được phân theo cơ chế phóng, cụ thể là bằng sức đẩy của liều phóng gắn trên thân tên hoặc phóng bằng nòng súng như viên đạn.


Ấn phẩm "Lôi động, Tinh phi" do Comicola phát hành

Ngoài sử dụng làm vũ khí công kích, súng còn được quân Lam Sơn dùng trong hiệu lệnh, được gọi là lệnh pháo. Quân ngũ quy định số lượng tiếng pháo làm căn cứ để binh sĩ có thể hiểu được mệnh lệnh ban ra. Đây được xem là bước khởi đầu cho truyền thống sử dụng hỏa khí làm tín hiệu.

Trong giai đoạn thế kỷ 16 tới 18, súng ống của Việt Nam vẫn có nhiều chủng loại là thiết kế tự thân hoặc học từ Trung Hoa. Tuy nhiên, qua những cuộc tiếp xúc với người phương Tây, súng châu Âu được thiết kế từ cuối thế kỷ 15 đã cho thấy những điểm vượt trội so với súng Á Đông. Các cuộc nội chiến Nam - Bắc triều và phân tranh Trịnh - Nguyễn đã tạo động lực để các bên săn đón những cải tiến mới.

Vua Minh Mạng đã gọi hỏa pháo là "vật có thần cai quản", cho dựng miếu thờ Thần Hỏa pháo.



Họa tiết điểu thương được chạm khắc trên Cửu đỉnh triều Nguyễn. Ảnh tư liệu

Sau này, vua Minh Mạng đã gọi hỏa pháo là "vật có thần cai quản", cho dựng miếu thờ Thần Hỏa pháo. Tên các loại súng, pháo thường được đặt gắn với chữ "Thần" như thần cơ, thần công, thần uy… Bên cạnh thờ cúng súng, nhà Nguyễn còn "nhân cách hóa" các khẩu súng có công trạng hoặc có những đặc thù nổi bật, ban cho tên gọi và chức tước. Nổi tiếng nhất có lẽ là 9 khẩu súng Thần uy vô địch Thượng Tướng quân, được Gia Long cho đúc vào năm 1803 và phong tước vị (nay được biết đến với tên gọi Cửu vị thần công). Bản thân cây súng điểu thương của Gia Long cũng được Minh Mạng phong là Võ công lương khí.

Đặc biệt, trên Cửu đỉnh được đúc dưới thời Minh Mạng, vua đã cho đúc 9 loại vũ khí tiêu biểu của quân đội nước ta. Đáng chú ý, có 5 loại vũ khí nóng gồm: Đại pháo, luân xa pháo (pháo đặt trên bánh xe di động), điểu thương (súng hỏa mai), hỏa phún đồng (ống đồng phun lửa), hồ điệp tử (đạn khi nổ có hình cánh bướm). Chưa hết, trong quan niệm Nho giáo, bắn súng (xạ) là một trong lục nghệ (gồm: Lễ, nhạc, xạ, ngự, thư, số) mà người quân tử phải thông thạo. Bởi vậy, Minh Mạng khuyến khích văn thần cũng nên tập luyện bắn súng khi rảnh rỗi.


Hình ảnh minh hoa trong ấn phẩm “Lôi động, Tinh phi”

Ngoài triều đình phong kiến, dân gian cũng lưu truyền những câu chuyện ly kỳ về thần lực của cây súng với khả khuất phục, xua đuổi hung thần, ma quỷ. Như vậy, có thể thấy, tuy là một khí giới quân sự, nhưng súng chiếm một vai trò không hề nhỏ trong đời sống tinh thần và văn hóa dân gian của người Việt Nam.


Một lịch sử súng đạn độc đáo của Việt Nam (thethaovanhoa.vn)

 

Thời lê trịnh xài súng với pháo còn nhiều hơn cả đám nhà minh với thanh, tiếc là đến triều nguyễn thì lại đi tụt lùi

 

Sách trên đáng mua hem

 

Mua (In màu toàn bộ) LÔI ĐỘNG, TINH PHI – Khảo cứu về súng đạn người Việt – Đông Nguyễn, Kaovjets Ngujens – Comicola - NXB Dân Trí tại BÌNH BÁN BOOK (tiki.vn)

 

Tưởng mấy món mồi "súng đạn" .

 

Cuối đời Trần VN chơi súng ầm ầm rồi.

 

Nghe đồn ông tổ ngành súng Đông Lào là Hồ Nguyên Trừng, con của Hồ Quý Ly.
Cuối thời Trần đầu thời Hồ thì dân ta đã xài hoa cải bắn nhau đỏ cả mùa hè rồi. Nhưng phải đến thời 2 miền dân Đông Lào chia phe đấm nhau thì súng đạn mới lên cả 1 tầm cao mới. Súng An Nam thời đó đc Tây lông đánh giá là chính xác nhất và hiện đại trong các loại súng hoả mai đương thời. Nhớ đọc đâu đó 1 đoạn sử về việc mấy thằng Đông Ấn Hà Lan láo lếu tưởng chúa Trịnh dễ bóp như đám Ấn Đụ nên đem thuyền pháo ra doạ, chúa Trịnh cho hạm đội ra bắn bỏ mẹ cả lũ chìm tại chỗ luôn thì phải.
Thời 2 miền các cụ chia phe đấm nhau nên công thương nghiệp phát triển vl, ngoài có Phố Hiến, trong có Hội An. Đến thời anh Nguyễn Phúc tộc thì học theo khựa đóng cửa xóc lọ thọt mẹ cả đất nước.

 

Hồ Nguyên Trừng là cải tiến hóa khí & Súng Thần Công (aka đại bác), còn hỏa thương cá nhân (ống kim loại đúc để nhét thuốc nổ & đạn vào, cơ chế giống đại bác, nhưng dùng cầm tay) thì đời Trần chơi ầm ầm rồi:

 

Này sách của tay Cực Hữu với Ấm Chè bên LSVN

 

cực hữu là sao

 

Là mấy thằng thích tự sướng chứ sao

 

Nickname đầy đủ là "phần tử dân tộc cực hữu"
1 thời làm mod bên lsvn

 

Mình chơi súng trước tụi Oa không nhỉ ?

 

Cùng thời. Đàng Trong giao thương với Oa khấu cực kỳ nhiều. Trong đó mua súng với tachi (và các biến thể) rất nhiều luôn

 

Sớm gần như nhất server trái đất, rồi cắm đầu xuống đất luôn.
Nên phát minh đi trước chưa phải yếu tố quyết định, còn nhiều biến cố xê dịch dòng lịch sử. Quả súng đạn này việt đi trước và cắm đầu xuống đất luôn, sau trịnh nguyễn ăn mặn, đời sau đến tấc sắt còn gỉ đến tận kháng chiến chống pháp

 

sớm hơn đó. VN chơi súng từ đời Trần rồi, Nhật phải tương đương đời Lê.

 

Thay vì ôm đống chó lửa ấy khè lũ ngoại bang mở rộng bờ cõi thì các anh đem đi bem nhau với dân mình rồi thọt cả lũ, đúng chất aura dân Việt nghìn năm bóp dé nhau

 

Uả, thời Trịnh Nguyễn chẳng thịt Champa để mở rộng còn gì. Đến thời Nguyễn mạt mới mất đất vào tay Pháp (20-30% diện tích, mất phần ở Lào & Cam).

 

Cũng nhờ trịnh nguyễn oánh nhau mà cả 2 đều out tech cmnl những thằng xung quanh, nên có thằng nào dám nhân cơ hội nội chiến mà đánh vào đâu

 

Đâu ra, do trên không có chí đánh, quân đội bỏ xó không bảo trì, bảo dưỡng nên lúc lấy pháo ra bắn tí thì tịt. Đã thế cầm chân chờ cứu viện thì đéo thấy đâu, nên mới thua. Đọc sử toàn do bị việt gian chỉ điểm nên các phong trào mới tạch sớm, hậu duệ đám đó giờ nó còn không nhận là người Việt, chỉ tự xưng là người quốc gia đấy thôi.