“Con yêu quý… đây là 2 cành cà phê nơi đồn điền của bà chủ ở Buôn Ma Thuột, con sở hữu cảm tưởng về nền kinh tế khai khẩn buôn bán thổ sản miền cao nguyên không”, là lời nhắn nhủ trong bức tâm thư của người cha gửi con hơn nửa thế kỷ trước. Phu cà phê thành chủ đồn điền Ông Hồ Hoàng (SN 1903, quê ở Quảng Nam), là 1 trong một vài người đầu tiên nhận ra giá trị, tiềm năng lớn lớn của cây cà phê trên cao nguyên bazan. Trải qua gần 4 đời, con cháu họ Hồ của ông vẫn theo nghiệp có cây cà phê. Nay ông Hồ Hoàng Yến - người được nhắn gửi trong bức thư cũng đã qua chiếc tuổi 80 (trú ở tổ 5, khối 7, phường Tân Hòa, TP Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk). Năm 1929, Hồ Hoàng rời quê Quảng Nam lên Đắk Lắk xây dựng phu cho đồn điền máy xay cafe hạt mini cà phê Cada (nay là Di tích lịch sử quốc gia, ở huyện Krông Pắk) của người Pháp. Từ đầu một vài năm 50, ông không thiết kế phu cho người Pháp mà bắt đầu khai hoang gầy dựng cơ nghiệp riêng, mở rộng đồn điền trồng 20 cái trồng cà phê. Ông Yến kể: “Thời điểm đó, để trồng lên được cây cà phê là ko phải đơn thuần bởi ko tìm đâu ra giống, vào đồn điền lượm hạt thì sẽ mang tội ăn cắp. Ba tôi bắt buộc vào rừng quanh khu vực đồn để lượm hạt cà phê do chồn ăn thải ra, trường hợp sở hữu cây nào mọc lên thì nhổ về trồng”. Ngày 8/3/1953, sau khi có được thành quả bước đầu, ông Hoàng đã chụp bức ảnh hai tay cầm 2 cành cà phê trĩu quả và kèm lời nhắn nhủ sau tấm hình gửi con trai đang đi học ở Sài Gòn để giục con về cùng lớn mạnh kinh tế. “Hồi ấy, tôi đi thiết kế công nhân cho đồn điền cà phê, thấy tôi lanh lợi bắt buộc người Pháp đưa về Sài Gòn học cơ khí. Về dưới ấy, đời sống thoải mái phải tôi ko muốn về lại Đắk Lắk. Ở nhà, ba tôi trồng cà phê ra trái bắt buộc chụp hình kêu gọi tôi về cộng thiết kế bởi thấy giá trị, tiềm năng to to từ cà phê. Ba tôi bảo: “Ba với 5 giọt máu, con ở dưới đó ko về ba mất đi một giọt”, cầm lòng ko đậu yêu cầu tôi bắt buộc về”, ông Yến nói lại. ko chỉ mở đồn điền phát triển kinh tế, ông Hoàng còn lặng lẽ theo cách mạng, chu cấp máy xay cafe mini lương thực trong thời kỳ chống Pháp ở Đắk Lắk. Ông Hoàng được Chủ tịch nước Trần Đức Lương tặng Huân chương kháng chiến Hạng nhì. 1 đời chung thủy mang cà phê Sau khi ông Yến về Đắk Lắk, cha con ông cùng nhau mở rộng đồn điền, nhận lao động địa phương vào làm việc. Từ vai phu cà phê, ông Hoàng trở thành chủ đồn điền sở hữu khối tài sản đồ sộ. Sau đấy, ông Yến xin cha ra thiết kế ăn riêng, ông lên km12 dọc QL26 để mở đồn điền cà phê với diện tích 30 cái. “Thấy làm giàu từ cà phê, từ sức lực của mình dễ dàng quá nên tôi ham lắm, từ sáng đã ra vườn đến tối mịt mới về. Để mở rộng cung ứng, tôi mang theo 130 nghìn đồng về Sài Gòn mua chiếc máy cày lên làm để nâng cao năng suất, ông Yến cho biết. Ông Yến cho biết: “Từ năm 1977, sau khi tham gia chủ trương cải tạo nông nghiệp, vận động tập trung thiết kế nông trường xã hội chủ nghĩa ông chuyển sang làm công nhân công nghệ nông trường cà phê Cư Pul, rồi lên xây dựng giám đốc, mở rộng nông trường lên 350ha, xóa đói giảm nghèo cho đồng bào ba buôn lân cận. Năm 1992, Nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười đã vào thăm, kêu gọi các nông trường khác “nên về Cư Pul để học hỏi chứ ko đề nghị đi đâu xa”. Ông Yến cũng từng làm việc ở HĐND, Ủy viên UBMTTQ tỉnh Đắk Lắk. Giờ đã ở tuổi 80, vợ chồng ông vẫn vui vầy sở hữu cà phê, vườn tược giao cho con cháu chăm nom. Hàng sáng, vợ chồng ông tự xay, pha ly cà phê nguyên chất để thưởng thức hương vị thơm ngon. Ông mời: “Nếu muốn uống cà phê sạch thì hãy về đây!”. hiện tại người cháu ngoại ông Yến, anh Trần Quang Thái, sau lúc tốt nghiệp ngành Xã hội học - ĐH QG TP HCM về cũng muốn nối nghiệp ông. Thái cho biết: “Bây giờ cà phê dỏm, cà phê pha phụ gia rộng rãi lắm cần tôi muốn lấy nhãn hiệu ca đánh sữa inox của ông Tư Yến để mở doanh nghiệp marketing cà phê sạch”.
