một vùng cà phê Phú Yên năng suất ngày càng tụt giảm, giá cả xuống phải chăng, bấp bênh... Người dân ở đây đang rầu lòng sở hữu “thành quả” của gia đình mình. Chính vụ thu hoạch nhưng nhiều vườn cà phê Sông Hinh chỉ toàn lá. Tại huyện Sông Hinh (Phú Yên) có khoảng 1.300ha cà phê đang khai thác, trong đó doanh nghiệp TNHH MTV Cà phê Ea Bá (xã Ra Bar, Sông Hinh) quản lý hơn 600ha. Mất mùa… Đang trong thời kỳ cao điểm thu hoạch cà phê nhưng máy xay cà phê không khí thật ảm đạm bao trùm cả vùng đất Ea Bar, nơi tập trung không gian lớn cà phê. Con đường đất dẫn vào thôn Ea Mkeng lặng lẽ ngang những rẫy cà phê xanh tốt, thế nhưng trái cực kỳ lưa thưa. Vợ chồng anh Nguyễn Tư Tình đang vạch từng chiếc lá để hái vài quả chín trước. Anh Tình kể : “Năm nay thật buồn do năng suất cà phê thấp quá. Năm trước đến thời điểm này, có 1,4ha cà, tôi đã thu được sắp 20 tấn quả tươi, còn năm nay khi đã thu hoạch gần xong mà chỉ được 5 tấn. Cà thưa trái thế này lúc thu hết may ra cũng chỉ bằng 1/3 sản lượng năm ngoái”. Tiếp tục vượt đường đất vào thôn Chư Blôi, càng vào sâu, một vài rẫy cà phê càng xanh tốt nhưng thưa trái. Trên mảnh rẫy cà phê 0,5ha của anh Lê Minh Hoàng, 3 người đang lúi húi bới từng cành cà phê để hái một số quả chín. Anh Hoàng kể: “Nhà em không sở hữu đất để canh tác, thương tình 1 anh trong thôn đã nhận khoán vườn cà phê này của công ty Cà phê Ea Bá, rồi nhượng lại cho em. không mang tiền em đã đi vay ngân hàng 10 triệu để trả tiền đầu tư chăm sóc. Vườn cà xấu quá, em đề nghị sắm 20 khối phân bò và 2,5 tạ phân NPK về bón, tổng cùng hết 9 triệu đồng. số đông số tiền này em còn nợ đại lý, định đến mùa thu hoạch sẽ trả nợ. Vậy mà cà năm nay mất mùa nặng. đến thời điểm này mới hái được 5 tạ cà phê tươi; không biết lúc thu hoạch xong lượng cà phê có đủ trả nhận khoán cho doanh nghiệp hay ko (0,5ha trả một,6 tấn trái khô) và tiền công thuê thu hái. Còn khoản nợ 20 triệu đồng tiền vay ngân hàng để mua chịu phân bón, thuốc trừ sâu,… không biết lấy gì mà trả? những chủ nợ thì hối thúc từng ngày…”. Hộ chị Trần Thị Huỳnh (ở thôn Ea Mkeng) còn bi đát hơn. ngoại trừ nhận khoán 0,5ha cà phê của doanh nghiệp trên, nhà chị còn mang thêm 0,8ha cà nữa. Thế nhưng tới thời điểm này chị mới thu được 5 tạ quả tươi. Chị Huỳnh cho biết: “Năm ngoái, với 0,5ha cà nhận khoán, tôi buộc phải thuê 20 lao động hái từ sáng đến tối mới hết quả, còn năm nay chỉ 3 người hái mà chưa hết ngày đã xong”. Theo tính toán của chị Huỳnh, riêng tiền đầu tư máy xay cafe mini cho 0,5ha cà đã mất đứt sắp 4 triệu đồng, lượng cà phê trả cho doanh nghiệp cũng lên trên một tấn quả tươi, còn tiền thuê công hái cứ 1kg quả tươi mất 2.000 đồng. Hiện giá cà phê thu sắm ở mức 4.000 đồng/kg quả tươi, rẻ hơn giá bình quân cả vụ năm ngoái 2.000 đồng/kg, chị Huỳnh bị lỗ nặng. Cũng như nhiều hộ dân ở đây, nhà chị Huỳnh sống chủ yếu dựa vào cây cà phê, vì thế hậu mất mùa ko biết lấy đâu tiền ăn, tiền học cho con loại và tái đầu tư cho vườn cà vụ sau… Ông Dương Quang Quý - Phó Giám đốc doanh nghiệp Cà phê Ea Bá cho biết: công ty quản lý 670ha cà phê thu hoạch vụ này, năng suất bình quân chỉ đạt 3,3 tấn/ha, trong ấy có 30% không gian năng suất chỉ đạt dưới 2 tấn/ha. Dự kiến sản lượng của toàn doanh nghiệp chỉ đạt khoảng 2.200 tấn, giảm 60% sản lượng so sở hữu vụ trước và 70% so mang kế hoạch. không riêng xã Ea Bar, mất mùa cà phê là tình trạng chung của toàn vùng cà phê Sông Hinh. Xoay hướng nào? Đây là năm mất mùa nặng nhất trong một số năm trở lại đây. Điều đáng nhắc là cả vào năm được mùa, được giá thì cây cà phê ở đây cũng không thực sự hiệu quả so có một vài cây trồng khác. Ông Nguyễn Hoàng Dũng - cán bộ kỹ thuật doanh nghiệp Cà phê Ea Bá, cho biết: Hàng chục năm qua, công ty loay hoay có cây cà phê chè, cà phê vối. lúc đầu trồng cà phê vối không hợp bắt buộc đã phá bỏ, chuyển hết sang cà phê chè. Dù cây cà chè mang tương đối hơn nhưng vẫn kém xa so với một vài địa phương khác như ở Lâm Đồng, Đăk Lăk. "Cây cà phê đã không mang lại hiệu quả rõ nét, để tìm hướng đi mới, doanh nghiệp khuyến khích một vài hộ quản lý các rẫy cà phê đã về cuối chu kỳ buộc phải trồng xen cây cao su, như vậy khi cao su được khai thác mủ cũng là lúc cây cà phê đã hết chu kỳ khai thác và sở hữu thể phá bỏ”. Ông Vũ Đức Phong - Giám đốc doanh nghiệp Cà phê Ea Bá Cây cà phê ở Sông Hinh ra hoa, tạo quả sau Tết Nguyên đán bắt buộc mọi gặp mưa hoặc thời tiết lạnh khiến hoa rơi quả rụng, năng suất thấp. Năm nào thuận lợi, chăm sóc tốt thì mới đạt 15 tấn quả tươi/ha. Còn trung bình chỉ đạt 10 tấn/ha. Trong lúc ấy, mùa thu hoạch lại chính vào mùa mưa, người trồng cà phê đề nghị chấp nhận ăn chia 50/50 có nhân công hái cà để giành giật từng quả cà phê mang mưa lũ. mang vài năm mưa lũ kéo dài, cà phê chất đống, bỏ ca đánh sữa thối vì đường trơn trượt, chẳng với xe nào vào ra được mà trao đổi sắm bán. với giá trung bình 5.000 đồng/kg quả tươi, trừ hết giá tiền, mỗi ha cà chỉ lãi các triệu đồng… Ông Vũ Đức Phong - Giám đốc công ty Cà phê Ea Bá, cho hay, cây cà phê đã ko đem đến hiệu quả rõ nét, để tìm hướng đi mới, doanh nghiệp khuyến khích một số hộ quản lý một vài rẫy cà phê đã về cuối chu kỳ yêu cầu trồng xen cây cao su, như vậy lúc cao su được khai thác mủ cũng là lúc cây cà phê đã hết chu kỳ khai thác và với thể phá bỏ.
