Ta thường nhắc đến tính thiền trong điện ảnh, âm nhạc hay hội họa. Nhưng trong viết lách, một hình thái thể hiện thuần khiết nhất có lẽ chỉ đứng sau vẽ, thì tính thiền lại hiện rõ hơn hết. Khi cầm bút lên và viết, hoặc ngồi vào bàn phím laptop/máy tính, cái tôi được tắt đi trong thoáng chốc để được hòa với cái ta. Ta được thả hồn vào trong câu chữ, cho dù đó là văn xuôi, một bài thơ hay một cuốn truyện ngắn/tiểu thuyết. Ta được trở thành một phiên bản khác, có lẽ là thật hơn của chính bàn thân. Các suy nghĩ lo toan, sân si khiến đầu óc mệt mỏi tan biến và thay vào đó là cảm giác được bộc tả hoàn toàn những thứ cứ quanh đi quẩn lại trong đầu có thể là suốt ngày, suốt tháng hay suốt năm. Có lẽ đó là lý do, nhiều người bị nghiện cảm giác cãi nhau qua mạng. Tuy bản chất là toxic, nhưng nó mang lại cho ta cảm giác được thể hiện bản thân, được nói hết lên các suy nghĩ của mình và cho ta cảm giác có mục đích – chiến đấu vì điều gì đó – vì cá nhân, vì một nhóm, thậm chí là vì một lý tưởng hay hệ tư tưởng mà một người không đủ khiếu hội họa hay âm nhạc có thể truyền đạt qua những cách đó. Khi viết, tôi được bộc lộ hết tất cả những tâm tư ứ đọng trong tâm trí, trong tiềm thức và nhận thức, trong sự chứng kiến của chính bản thân mình đang chứng kiến bản thân mình…viết. Tôi đã tự hỏi trong một bài viết trên blog mình, “chúng ta viết để làm gì?” và nhận được nhiều quan điểm khác nhau: có kẻ viết vì bản thân, người viết để theo thị hiếu của độc giả… Nhưng trong bài viết này, tôi sẽ tập trung vào cảm giác mà việc viết lách có thể mang lại mà gần như ít ai đề cập đến – đó là đưa ta vào trạng thái “flow”. Trạng thái dòng chảy (flow) xuất hiện trong việc nấu ăn, hát, đàn, nhảy múa, đá bóng, tập võ, chạy bộ, hay là bất cứ hoạt động nào khiến cho bạn trở lại làm đứa trẻ. Đối với tôi, không ngày nào là tôi không viết dù gì chỉ là một chút ít. Nó là liều thuốc tinh thần – cũng đúng một phần – nhưng đồng lúc nó cũng là một phương tiện bộc tả phần tâm hồn của mỗi con người. Khi những tràng cười là không đủ, thì ta viết. Khi đã hết nước mắt để khóc, thứ còn lại là sụt sùi, ta ngồi trước những trang giấy viết lại những suy nghĩ thoáng qua, bám víu vào chúng để trong giây phút đó chúng không vụt tan đi như ti tỉ suy nghĩ trôi qua trong một ngày. Viết là một dạng của sáng tạo. Và ngày ta dừng sáng tạo là ngày mà ta bắt đầu chết. Khi trong quá trình viết, tôi được là chính mình – và không được là chính mình, cùng một lúc. Cùng một câu chữ, đó cũng có thể chính là bản thân mình bộc tỏ, nhưng đồng thời cũng hoàn toàn có thể là một bản thể khác đang bày biện những câu từ sáo rỗng, dựng lên bởi các ngón tay trong phút chốc đó; hay nói cách khác đó là một sự dối trá với chính bản thân mình, với con chữ và với người đọc, mà thậm chí chính người tuôn ra các dòng chữ ấy cũng không hề hay biết. Cho nên trong viết lách có tính thiền: Ta cảm nhận được tính tâm linh nhất định khi câu chữ tuôn ra – nó đến từ đâu? Liệu nó có phải là lời nhắn nào phần chân ngã mình muốn gửi đến chính mình hay không? Ta viết – cũng là để giao tiếp – không chỉ với người khác, mà là còn với chính bản thân. Khi viết, não điều khiển tay, nhưng phần lớn thời gian, đối với tôi, việc viết lách khởi nguồn từ mười ngón của mình đưa đẩy trên bàn phím và việc của tôi chỉ là ngồi quan sát chính bản thân mình đang tuôn trào trong sự tập trung và lôi cuốn vào một cách tuyệt đối – nên cảm giác, với tôi, là ngược lại: khi tôi viết, tay của tôi nắm phần điều khiển. Não bộ, thân xác này của tôi có thể được ví như một trạm thu-phát sóng tần số, bắt được các thông tin trong vô thức tập thể và rồi truyền qua từng câu từng chữ một cách “tự động” thông qua các neuron thần kinh, chắp nối rồi truyền tiếp qua các ngón tay. Bên trong tôi, có một nguồn năng lượng thông tin vô cùng lớn chỉ đang chờ đợi để khui ra và sau đó thể hiện ra ngoài, và từ đó những người đọc có thể tiếp nhận các thông tin này và cảm nhận – đôi lúc là đối chiếu lại với các kiến thức của riêng cá nhân họ – và đón nhận các thông tin trong trạng thái phấn khởi, hoặc tức giận, hoặc buồn chán, hoặc là ti tỉ thứ cảm xúc mà chính người đọc còn không nhận ra. Viết lách cần thời gian để luyện tập – điều này là đúng. Một thứ nữa cũng đúng – điều mà việc viết lách khác với những ngành nghề/cách thể hiện khác đó chính là: Ai cũng có thể viết được. Tùy thuộc vào mục đích mà ta viết, đôi lúc khi ta viết để khuây khả, viết để giải tỏa những cảm xúc mà chỉ có lời lẽ mới bộc lộ hết được (hoặc nếu không được nữa thì chỉ còn âm nhạc). Viết những câu chửi ức chế vì xã hội đang ngày càng suy tàn. Những lời ca thán. Những lời chê bôi. Những câu nói bẩn thỉu. Những câu nói đẹp đẽ. Những câu nói tạo thành trào lưu, thành những thứ được lan truyền trong xã hội – rồi từ từ tiến hóa thành một phần của ngôn ngữ. Có một điều chắc chắn: Khi ta còn viết được, hay đọc được, thì tức là ta vẫn còn có khả năng thiền được. Mặc cho những gì ta viết có là ngớ ngẩn, vô nghĩa, hay sáo rỗng, hay bị đánh giá là không mang lại giá trị nào về nghệ thuật, xã hội, chính trị đi chăng nữa: ngôn ngữ vẫn là một trong những phát minh quan trọng nhất của lịch sử nhân loại. Và càng viết về việc viết, tôi lại càng cảm thấy muốn viết hơn. Tôi lại càng đi sâu vào đứa trẻ bên trong mình, đồng lúc mở ra những góc nhìn khác về chính bản thân tôi, những góc khuất tôi còn chưa đi hết và có lẽ sẽ không bao giờ đi hết được. Và mỉa may thay, đó cũng chính là cái đẹp của ngôn từ. Cảm ơn ngôn ngữ.
